Χιλή

Οδοιπορικό από την έρημο του Βορρά ως τις παγωμένες κοιλάδες του Νότου και από το οροπέδιο των Ινδιάνων ως το νησί των θρύλων

Η Χιλή εκτείνεται από την έρημο του Βορρά ως τις παγωμένες κοιλάδες του Νότου επί 4.000 χιλιόμετρα. Το κλίμα, οι διαφορετικές συνθήκες ζωής, οι φυλετικές και κοινωνικές διαφορές προσδίδουν στη χώρα αυτή μια ιδιόμορφη προσωπικότητα. Στον Βορρά η πιο ξερή έρημος του κόσμου στο San Pedro de Atacama, στον Νότο τα παγωμένα φιορδ της Παταγονίας, στα σύνορα με την Αργεντινή η κορδιλιέρα των Ανδεων η φύση και η μορφολογία της χώρας αυτής διαφοροποιείται από ζώνη σε ζώνη με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο και επηρεάζει την αρχιτεκτονική και τη ζωή των ανθρώπων. Η Χιλή μαζί με την Αργεντινή είναι για τη σωματική ακεραιότητα του ταξιδιώτη από τις πιο ασφαλείς χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κανένας όμως δεν μπορεί να εγγυηθεί για την «ακεραιότητα» των προσωπικών ειδών του. «Το κλέψιμο είναι μια προσφιλής συνήθειά μας» παραδέχονται οι ίδιοι οι Χιλιανοί επάνω στην κουβέντα. Αυτό διαπίστωσα και εγώ όταν μου έκλεψαν τη φωτογραφική μηχανή και τα χρήματά μου. Το «διασκέδασα» κάνοντας επί τρεις ημέρες οτοστόπ για να διανύσω 1.300 χιλιόμετρα ως το Σαντιάγο.

Η βορειότερη είσοδος της Χιλής είναι η Αρίκα (Arica), η πόλη της αιώνιας άνοιξης, η οποία απέχει μόλις 50 χιλιόμετρα από το Περού και τις πολύ φθηνές αγορές του. Καλοκαιρινό θέρετρο, ατελείωτες παραλίες, νυχτερινά ξεφαντώματα και πλούσια παζάρια. Ανατολικά βρίσκεται ο εθνικός δρυμός Lauca Park σε υψόμετρο που φθάνει τα 4.500 μ. Από τον Δεκέμβριο ως τον Μάρτιο εμφανίζεται ο βολιβιανός χειμώνας, με κρύο, χιόνι και χαλάζι. Ενώ την ημέρα κάνουμε ηλιοθεραπεία μόλις ο μεγάλος πορφυρός ήλιος δύσει, τα χονδρά πουλόβερ μας είναι απαραίτητα για να αντέξουμε το τσουχτερό κρύο.

Ο εθνικός δρυμός Λάουκα (Lauca) προστατεύεται από την UNESCO και είναι ένας πλούσιος βιότοπος με χωριά μεγάλης αρχαιολογικής αξίας και πολιτιστικής παράδοσης. Στα σύνορα με τη Βολιβία βρίσκεται η λίμνη Τσουνγκάρα (Chungara) στα 4.517 μ. Είναι η λίμνη με το μεγαλύτερο υψόμετρο στον κόσμο και βρίσκεται περιτριγυρισμένη από έξι ηφαιστειογενείς βουνοκορφές σκεπασμένες με χιόνια. Γύρω από τη λίμνη και σε όλες τις πεδιάδες του οροπεδίου βόσκουν ήσυχα κοπάδια βικούνιας (vicuρas), όπως ονομάζονται εδώ τα λάμα. Ανεβαίνοντας στο οροπέδιο, στριμωγμένοι στο λεωφορείο οι συνεπιβάτες μου προσφέρουν τσάι με φύλλα κόκας για να αποφύγω τους πονοκεφάλους και τις ενοχλήσεις που προκαλούνται από την ατμοσφαιρική πίεση. Οι περισσότεροι επισκέπτες νιώθουν ναυτία, ταχυκαρδίες και αδυναμία φτάνοντας. Τα φύλλα της κόκας μπορεί κανείς να τα βράσει με ή χωρίς τσάι ή να τα μασήσει για πιο άμεσο αποτέλεσμα. Η γεύση τους όμως δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες.

Επάνω στο οροπέδιο του Lauca Park βρίσκονται τέσσερα χωριά όπου ζουν από τρεις ως έξι οικογένειες της ινδιάνικης φυλής Aymara. Ζουν αποκομμένοι από τον έξω κόσμο με δική τους θέληση. Είναι επιλογή τους. Ενώ βρίσκονται μόλις 160 χλμ. μακριά από την Αρίκα, οι περισσότεροι δεν την έχουν επισκεφτεί ποτέ. Ο δάσκαλος του σχολείου της Παρινακότα (Parinacota) οργάνωσε πριν από τρία χρόνια ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στο Σαντιάγο και παρακολούθησε τα παιδιά του χωριού να εκστασιάζονται μπροστά σε έναν ηλεκτρικό διακόπτη, μια τηλεόραση, ένα ασανσέρ.

Ο τουρισμός είναι αρκετά ανεπτυγμένος στην περιοχή αλλά οργανωμένος κατά έναν πολύ απρόσωπο τρόπο: στην Αρίκα τα δεκάδες τουριστικά γραφεία προτείνουν από μονοήμερες ως τριήμερες εκδρομές στο εθνικό πάρκο. Ο τουρίστας επισκέπτεται πολλά μέρη σε πολύ λίγο χρόνο από 15 λεπτά ως μισή ώρα στο κάθε σημείο και φεύγει «ευχαριστημένος γιατί τα είδε όλα». Το πρόβλημα είναι ότι στο Lauca Park ή στην έρημο του Σαν Πέντρο (San Pedro) δεν υπάρχουν τοπικά λεωφορεία και αυτοί οι δρόμοι δεν είναι πολυσύχναστοι, οπότε δεν ενδείκνυται ούτε το οτοστόπ. Για να διανυκτερεύσει κανείς σε κάποιο χωριό πρέπει να υπολογίζει στη φιλοξενία και να έχει διάθεση για πολύ περπάτημα. Ετσι, οι τουρίστες δεν έχουν ποτέ τον χρόνο να μιλήσουν με τους ιθαγενείς και, ενώ οι περιοχές αυτές έχουν πλήρη ανάπτυξη εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια, οι Ινδιάνοι συνεχίζουν να ζουν όπως παλαιότερα χωρίς να έχει επηρεαστεί διόλου ο παραδοσιακός τρόπος ζωής και σκέψης. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι τα ωράρια των εκδρομέων για να εκθέσουν τα εμπορεύματά τους.

Η έρημος Ατακάμα

Κατεβαίνοντας γύρω στα 600 χλμ. βρισκόμαστε στην έρημο του Σαν Πέντρο της Ατακάμα (San Pedro de Atacama). Ο δήμος του Σαν Πέντρο βρίσκεται στο κέντρο της ερήμου της Ατακάμα της πιο άγονης περιοχής του κόσμου όπου αναπτύχθηκε ο ατακαμένιος πολιτισμός εδώ και χιλιετίες κατά τη διάρκεια των οποίων δέχθηκε επιρροές από διαφορετικούς πολιτισμούς της Αμερικής, όπως από τους Ινδιάνους Tiahuanaku, Aymara, Inca και από τους Ισπανούς που κατέκτησαν και αποίκησαν όλη τη Λατινική Αμερική. Ανατολικά της ερήμου στο πιο εύφορο μέρος της είναι κτισμένα τα περισσότερα χωριά. Οι κάτοικοί τους ασχολούνται με την καλλιέργεια όσης γόνιμης γης υπάρχει, την εξόρυξη ορυκτών κυρίως λιθίου , τον τουρισμό και τις διάφορες παραδοσιακές χειροτεχνίες από καλαμένια φλάουτα ως πλεκτά και επεξεργασμένους ημιπολύτιμους λίθους, κρύσταλλα αλατιού, ασημένια κοσμήματα από τυρκουάζ και λάπις. Ο ατακαμένιος πολιτισμός γεννήθηκε σε ένα φυσικό περιβάλλον όπου το νερό ήταν το πιο σημαντικό στοιχείο. Η επιβίωση του χωριού είναι συνδεδεμένη με τους φυσικούς πόρους, έτσι οι άνθρωποι μεγαλώνουν με σεβασμό προς το περιβάλλον, αφού η επιβίωσή τους εξαρτάται από αυτό. Ετσι, παρά το γεγονός ότι το Σαν Πέντρο είναι από τις πιο τουριστικές περιοχές, η μορφή των χωριών δεν έχει αλλάξει καθόλου. Ο τουρισμός είναι διαρθρωμένος όπως και στο Lauca Park: οργανωμένες εκδρομές σε όλα τα αξιοθέατα. «Ελάτε να γνωρίσετε το Σαν Πέντρο, την αρχαιολογική πρωτεύουσα της Χιλής» ήταν το σλόγκαν που ακουγόταν από το 1990 όταν άρχισε η συστηματική διέλευση τουριστών. Από τότε έχουν γίνει πάρα πολλές ενέργειες, όχι για να σταματήσουν την τουριστική ανάπτυξη η οποία έχει βοηθήσει πολύ τους κατοίκους δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας αλλά για να διαφυλαχθούν η αρχιτεκτονική και η αρχαιολογική παράδοση του προκολομβιανού αυτού πολιτισμού από αυτή τη νέα δραστηριότητα. Εδώ και λίγα χρόνια έχει αρχίσει να εκδηλώνεται ένα πιο έντονο ενδιαφέρον γι' αυτά τα θέματα: το 1998 ψηφίστηκε ένα σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής το οποίο έχει να κάνει κυρίως με την προστασία των αγροτικών περιοχών, τη διατήρηση των κτισμάτων με ιστορική αξία και γενικότερα την ήπια ανάπτυξη της περιοχής. Τα σπίτια τους (ayllus) έχουν μικρά παράθυρα, ψηλούς πλινθόκτιστους τοίχους, ταβάνια από ξύλο ή ψάθα και σχηματίζουν αυλή σε σχήμα πετάλου η οποία αποτελεί ουσιαστικό μέρος του σπιτιού. Η διακόσμηση μέσα στα σπίτια είναι πολύ απλή διότι οι κάτοικοι της περιοχής περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους εκτός σπιτιού. Ολες οι δουλειές γίνονται στη φύση. Ετσι τα εσωτερικά των σπιτιών είναι πολύ λιτά με εντοιχισμένα μπουκάλια και τοιχογραφίες εμπνευσμένες από αρχαίες βραχογραφίες που υπάρχουν σκαλισμένες στην έρημο.

Το νησί Τσιλόε

Η φύση, οι κλιματολογικές συνθήκες και ο χαρακτήρας των ανθρώπων οι οποίοι στον Νότο είναι πιο επιφυλακτικοί και κλειστοί παρουσιάζουν ομοιότητες με χώρες και λαούς του ευρωπαϊκού βορρά. Το Puerto Mont (από τον εθνικό ήρωά τους Μάνουελ Μοντ) είναι η πρωτεύουσα της περιοχής. Στο γραφικότατο λιμάνι Ανχέλμο (Angelmo) ανακαλύπτει κανείς απίστευτη ποικιλία θαλασσινών και ψαριών, γιρλάντες από καπνιστά μύδια περασμένα σε σκοινί και καπνιστά φύκια, που παρ' όλες τις προσπάθειές μου δεν κατάφερα να μάθω πώς τρώγονται. Από το Ανχέλμο φεύγουν καραβάκια για το μεγάλο νησί Τσιλόε (Chiloe) ή για τα μικρότερα νησάκια που υπάρχουν εκεί γύρω, καθώς επίσης και κρουαζιερόπλοια που γυρίζουν τα φιορδ ως τις παγωμένες θάλασσες της Παταγονίας. Το Τσιλόε είναι ένα μεγάλο νησί συνδεδεμένο με ιστορικές παραδόσεις και άπειρους μύθους. Είναι ένα μέρος όπου επιβιώνει ένας πλούσιος λαϊκός πολιτισμός: παλιά έθιμα, κοστούμια, χοροί, μουσική, καθώς και αξιόλογη παραδοσιακή χειροτεχνία του ξύλου, όπως φαίνεται από τη διακόσμηση των εκκλησιών. Το Τσιλόε είναι επίσης γνωστό για τα μάλλινα πουλόβερ, τα σκουφιά, τα γάντια και το chaleco, ένα είδος πάντσο (κάπας) που φορούν στην περιοχή. Μισή ώρα με το φέρι μπόουτ από το Ανχέλμο φθάνει κανείς στο Τσακάο (Chacao), το πρώτο μικρό ψαροχώρι του νησιού. Γύρω στα 70 χλμ. πιο κάτω βρίσκεται το Κάστρο (Castro), γνωστό για τα palafitos, τα ξύλινα σπιτάκια χτισμένα επάνω στο νερό που στηρίζονται σε πασσάλους. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει μια από τις πιο γνωστές ξύλινες εκκλησίες του νησιού: ο Αγιος Φραγκίσκος.

Το φολκλορικό φεστιβάλ

Στο φολκλορικό φεστιβάλ costumbrista που γίνεται τον Φεβρουάριο στο Castro γευόμαστε τοπικά εδέσματα, παίρνουμε μια ιδέα από τους χορούς και από τις παραδοσιακές στολές του νησιού, καθώς και από χιλιανό ροντέο, όπου ο επισκέπτης καλείται να δοκιμάσει την τύχη του στην πλάτη ενός ταύρου ή μιας εκνευρισμένης αγελάδας. Οι φιέστες αυτές είναι η μόνη ευκαιρία για τους Χιλιανούς να πιουν ελεύθερα, αφού απαγορεύεται η κατανάλωση οινοπνεύματος σε δημόσιο χώρο. Το παράλογο της υπόθεσης είναι ότι αν και δεν υπάρχει καθεστώς ποτοαπαγόρευσης μπορείς άνετα να πιεις την μπίρα σου σε ένα υπαίθριο καφενείο απαγορεύεται να την πιεις στο πάρκο ή στον δρόμο! Με την πρώτη λοιπόν ευκαιρία όλοι οι νέοι ρίχνονται μετά μανίας στα οινοπνευματώδη, κάνοντας μάλιστα στέκι τους το νεκροταφείο! Δεν είναι λίγοι επίσης αυτοί που περνούν ένα εικοσιτετράωρο στη φυλακή διότι απλώς μοιράστηκαν ένα μπουκάλι στην παραλία ή στο πάρκο και δεν είχαν 5.000 πέσος περίπου 3.000 δρχ. όταν τους συνέλαβαν. Οι Χιλιανοί όπως και οι περισσότεροι Λατινοαμερικανοί είναι πολύ συντηρητικοί άνθρωποι στην πλειονότητά τους. Οι γονείς δεν μιλούν ποτέ στα παιδιά τους για την αντισύλληψη και για το AIDS διότι θεωρείται αυτονόητο ότι δεν μπορεί να υπάρξει σεξ πριν από τον γάμο. Αυτό εξηγεί την ύπαρξη τόσων νεαρών μαμάδων και ζευγαριών που ίσως να μην έχουν ακόμη τελειώσει το σχολείο. Επιπλέον, ακολουθώντας τον Πάπα και την καθολική παράδοση, οι Χιλιανοί δεν μπορούν να πάρουν διαζύγιο. Αποτέλεσμα, πολλοί βρίσκονται να συζούν παράνομα επί δεκαετίες διότι είναι ήδη παντρεμένοι και δεν μπορούν να χωρίσουν επίσημα.

Οι άνθρωποι της Χιλής είναι πολύ ανοιχτόκαρδοι και φιλικοί, ιδιαίτερα όταν μαθαίνουν ότι προέρχομαι από την Ευρώπη και ειδικότερα από την Ελλάδα. Ολοι μιλούν για την ελληνική μυθολογία. Ολοι έχουν ακούσει ιστορίες με τον Ηρακλή. Μπορεί να μην ξέρουν καλά καλά πού βρίσκεται η Ελλάδα, όλοι όμως γνωρίζουν την Ιθάκη του Οδυσσέα.

(πηγή: BHMA)