Άρτα

Περιοχή
Μέσα από τις φυλλωσιές της λεμονιάς και της πορτοκαλιάς και μια αψίδα που δημιουργούν οι πανύψηλες λεύκες φαίνεται η πόλη της Άρτας καθώς ο επισκέπτης την προσεγγίζει από την εθνική οδό. Η πόλη είναι χτισμένη σε επτά λόφους, στη θέση της Αρχαίας Αμβρακίας, με πολυκύμαντη ιστορία. Ο νομός έχει πληθυσμό περίπου 80.000 κατοίκους και η πρωτεύουσα, η πόλη της Άρτας, περίπου 22.000 κατοίκους. Από τις πλέον όμορφες περιοχές της Ελλάδας η Άρτα είναι ένας από τους τέσσερις νομούς της Ηπείρου. Οριοθετείται από την οροσειρά των Αθαμανικών Ορέων (Τζουμέρκα) και τον Αμβρακικό κόλπο. Το τοπίο της ποικίλο συνδυάζει την ομορφιά και την αγριάδα των ελληνικών βουνών μαζί με τις ήπιες και αβαθείς παραλίες του Αμβρακικού κόλπου και την εύφορη κοιλάδα του Αράχθου που τη διασχίζει.

Αγορές
Θα αγοράσετε ψάρια και θαλασσινά (χέλια και γαρίδες του Αμβρακικού), επίσης παραδοσιακά γλυκά κουταλιού, τσίπουρο (αναζητήστε την τοπική ποικιλία Ζαμπέλα), ελιές, κάστανα, καρίδια, γαλακτοκομικά και λικέρ.

Απόσταση
Η Άρτα απέχει 370 χλμ. από την Αθήνα (μέσω Ρίου Αντιρρίου)
Η Άρτα απέχει 444 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη
Η Άρτα απέχει μόλις 17 χλμ. από τη θάλασσα, τον Αμβρακικό Κόλπο, με τα πλούσια ιχθυοτροφεία.

Ξενάγηση
H Άρτα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου με πλούσια ιστορία κτισμένη στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας. Οι πρώτοι κάτοικοι της αρχαίας πόλης φέρονται να είναι οι Δρύονες, ενώ αργότερα αποικήθηκε από τους κορίνθιους. Έλαβε μέρος τόσο στους περσικούς πόλεμους όσο και στον πελοποννησιακό, με το μέρος της Σπάρτης. Το 295 π.Χ. γίνετε από τον βασιλιά Πύρρο, πρωτεύουσα του Βασιλείου του. Η πόλη γίνετε μέλος της Αιτωλικής συμμαχίας και καταστρέφετε, το 168 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Φαίνετε ότι κάποιος οικισμός παρέμεινε στην αρχαία πόλη, για να γίνει αργότερα, ο αρχικός πυρήνας της πόλης. Το όνομα ΑΡΤΑ το συναντάμε πρώτη φορά τον 11ο. αιώνα, ενώ αργότερα, η πόλη συναντάτε για ένα διάστημα με το όνομα Ακαρνανία. Το 1205 γίνετε πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου από τον Μιχάηλ Άγγελο το Β΄ και στη θέση του οχυρού της αρχαίας πόλης κτίζετε το κάστρο. Ταυτόχρονα αρχίζουν να κτίζονται και οι περίφημες εκκλησίες της, που κοσμούν ακόμα τη πόλη, ενώ από πολλούς υποστηρίζετε ότι τότε είναι η εποχή που κτίζετε και το θρυλικό γεφύρι. Το 1360 η Άρτα καταστρέφετε από μια μεγάλη πυρκαγιά, ενώ είναι είδη υπό την κυριαρχία των Σέρβων. Το 1449,τη πόλη θα καταλάβουν οι τούρκοι, αφού προηγουμένως έχει έρθει υπό την κατοχή μιας σειράς ηγεμόνων, με τελευταίο τον ηγεμόνα Λευκάδος Κάρολο Τόκκο τον Α’. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1585 καταλαμβάνετε, για μικρό χρονικό διάστημα, από Ηπειρώτες αρματολούς, ενώ το 1688 περνάει στη κυριαρχία των Βένετων. Το 1696 θα λεηλατηθεί από τον Μπέη της Μάνης Λυμπεράκη Γερακάρη, που ενεργεί για λογαριασμό των Τούρκων, στην κυριαρχία των οποίων θα ξανά περάσει το 1715 και το 1796 θα καταληφθεί από τον Αλή Πασά. Το 1881 και ύστερα από μακροχρόνιους αγώνες, η Άρτα, απελευθερώνετε από τον Ελληνικό στρατό.
Η 'Αρτα έχει πολλές φυσικές καλλονές. Ο ποταμός Άραχθος με το θρυλικό γεφύρι την αγκαλιάζει. Στον ορίζοντα διακρίνονται τα βουνά του Ζαλόγγου, του Σουνίου, το Γρίμποβο, τα Τζουμέρκα.
Στην Άρτα θα συναντήσετε πολλούς ναούς της Βυζαντινής περιόδου.
Πανάγια Παρηγορητισσα Πρόκειται για μεγαλοπρεπή ναό, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ηπείρου. Ο ναός τιμά τη μνήμη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ήταν το καθολικό σταυροπηγιακής μονής, γυναικείας, κατά τον 16ο αιώνα. Κτίστηκε μεταξύ των ετών 1283 και 1296 από τον δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρο Α' Κομνηνό Άγγελο Δούκα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η εξωτερική μορφή του ναού, το σύστημα στήριξης του κεντρικού τρούλου, η γλυπτική και ψηφιδωτή διακόσμηση, οι τοιχογραφίες, οι επιγραφές και τα ελάχιστα τμήματα του αρχικού μαρμάρινου τέμπλου. Ανατολικά του ναού σώζονται 16 κελιά και νότια η τράπεζα ή εστιατόριο, που αναστηλώθηκε και στεγάζει μικρό μουσείο ευρημάτων, κυρίως από την Αρχαία Αμβρακία.
Αγια Θεοδώρα Ο Ναός κτίσθηκε κατά το πρώτο ήμισυ του 13ου αιώνα, από την Θεοδώρα, σύζυγο του Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Κομνηνό Άγγελο Δούκα. Αρχικά αποτελούσε το καθολικό γυναικείας μονής (μονή Αγίου Γεωργίου). Μετά το θάνατο του συζύγου της, η Θεοδώρα μόνασε στο μοναστήρι αυτό. Εκεί πέθανε και ετάφη. Επειδή σ' όλη τη ζωή της η Θεοδώρα ανέπτυξε μεγάλη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση, μετά το θάνατό της οι κάτοικοι την ανεγνώρισαν ως αγία και πολιούχο της Άρτας, μετονόμασαν δε το ναό σε ναό Αγίας Θεοδώρας. Η μνήμη της γιορτάζεται στις 11 Μαρτίου από τους κατοίκους της Άρτας και των γύρω περιοχών. Ο αρχικός ναός είχε τον τύπο τρίκλητης βασιλικής με πολλά ελληνιστικά στοιχεία. Τα κιονόκρανα του καθολικού, προερχόμενα από αρχαίο ή παλαιοχριστιανικό ναό παρουσιάζουν ενδιαφέρον όπως και ο μαρμάρινος διάκοσμος του κυρίως ναού.
Άγιος Βασίλειος Κομψός βυζαντινός ναός, μορφής μονόκλιτης βασιλικής. Αργότερα προστέθηκαν δύο χαμηλότερες πτέρυγες. Ο ναός έχει πλούσια εξωτερική κεραμοπλαστική διακόσμηση, που δίνει χάρη και γραφικότητα στο μνημείο. Τα εφυαλωμένα αβακίδια και δύο εφυαλωμένοι πίνακες ( των Τριών Ιεραρχών και της Σταυρώσεως ) της ανατολικής πλευράς τους ναού αποσπούν την προσοχή του επισκέπτη. Ο ναός θεωρείται νεότερος της Παρηγορήτισσας, ίσως των αρχών του 14ου αιώνα.
Ι.Μ. Κάτω Παναγιάς Το καθολικό της μονής είναι κτίσμα των μέσων του 13ου αιώνα μ.Χ. Τα άλλα κτίσματα ανανεώθηκαν αρκετές φορές. Τα τελευταία χρόνια έγινε μεγάλη προσπάθεια συντήρησής τους. Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων του καθολικού παρουσιάζουν πλούσια διακόσμηση με πλίνθινα κοσμήματα. Οι τοιχογραφίες είναι του 18ου μ.Χ. αιώνα, πλην μερικών στο διακονικό, που είναι σύγχρονες με την κατασκευή του ναού (13ος αιώνας). Σήμερα στη μονή (είναι γυναικεία) λειτουργεί εργαστήριο υφαντικής, με σημαντική παραγωγή ταπήτων κλπ. Η μονή βρίσκεται στα ΝΔ της Άρτας.
Άγιος Μάρκος Μικρός αξιόλογος ναός του 17ου ή 18ου αιώνα μ.Χ. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με καλής τέχνης τοιχογραφίες και ενδιαφέρουσα γραπτή επιγραφή πάνω από τη θύρα της εισόδου. Το δάπεδο αποτελείται από μεγάλες πέτρες, προερχόμενες ίσως από το εκεί κοντά τοίχος της Αρχαίας Αμβρακίας.
Παναγια Κασσοπιτρα Μικρός ναός στην πλατεία Μονοπωλείου. Είναι ξυλόστεγος, μονόκλιτος (βασιλική). Στη δυτική πλευρά του είναι εντοιχισμένο μαρμάρινο θωράκιο με ανάγλυφο σταυρό και κόμβους. Χτίστηκε στα μέσα του 18ου μ.Χ. αιώνα, αλλά το 1818 καταστράφηκε από το μεγάλο κυπαρίσσι που έπεσε πάνω του και ανοικοδομήθηκε μετά την απελευθέρωση της Άρτας. Σ' αυτόν το ναό, πριν καταστραφεί, διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα ο Νικόλαος Σκουφάς.
Άγιος Μερκούριος – Εισόδια Θεοτόκου Ναός δίπλα στο Μητροπολιτικό κτίριο. Είναι βασιλική ξυλόστεγη που εσωτερικά χωρίζεται με κίονες σε τρία κλίτη. Ο άμβωνας και το δεσποτικό έχουν εντοιχισμένα μαρμάρινα γλυπτά. Ο ναός χτίστηκε το 1800, ίσως επί παλαιότερου ναού που καταστράφηκε, σε λοφίσκο με εξαίρετη θέα, στο βορειότερο σημείο της πόλης, όπου και η καμπή του ποταμού Αράχθου. Αποτέλεσε τη Μητρόπολη της Άρτας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Μητροπολιτικό κτίριο χτίστηκε το 1726. Ναός και Μητροπολιτικό γραφείο περιβάλλονται από μεγάλο κήπο και αυλή. Αξιόλογο είναι και το πρόπυλο, κιονοστήρικτο με ξύλινη στέγη.
Ι.Μ. Φανερωμένης (Πανάγιου Πνεύματος και Θεοτόκου) Βρίσκεται στο ΝΑ τμήμα της Άρτας, πάνω στο λόφο Περάνθη. Πρωτοχτίστηκε τον 14ο αιώνα μ.Χ. αλλά καταστράφηκε πολλές φορές. Τη σημερινή της μορφή έχει από το 1836, με επισκευές και βελτιώσεις κατά το 1856. Μεταπολεμικά επεκτάθηκε και σήμερα λειτουργεί γηροκομείο και οικοτροφείο. Τμήμα της μονής είναι χτισμένο πάνω στο τοίχος της Αμβρακίας.
Πολύ γνωστό και σημαντικό το γεφύρι της πόλης. Το γεφύρι της Άρτας, μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο ή το πιο όμορφο από τα πέτρινα γεφύρια της Ηπείρου, αλλά σίγουρα είναι το πιο γνωστό και για την αρχιτεκτονική του μορφή, αλλά κυρίως για την παράδοση που το συνδέει με το υπερφυσικό και τον μύθο. Οι ιστορίες γύρω από το γεφύρι πολλές. Πως ο έμπορος Γιάννης Θειακογιάννης βρήκε σε κιούπια με λάδι που αγόρασε από Αγαρηνούς πειρατές χρυσάφι και με αυτό αποφάσισε να χτίσει γιοφύρι, τάμα πολυέξοδο και πολυσήμαντο για τους Ηπειρώτες ευεργέτες, πως ο Πρωτομάστορας στέριωσε την γυναίκα του στα θεμέλια του γιοφυριού, πως οι βιολιτζήδες και οι νταουλιέρηδες σταματούσαν τους χαρούμενους ρυθμούς όταν περνούσαν τις καμάρες του, από τον φόβο μην οργιστεί η στοιχειωμένη και ρίξει το γιοφύρι. Το γιοφύρι κινδύνεψε πριν μια εικοσαετία να πέσει, αλλά το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε εγκαίρως.
Από την αρχαία περίοδο θα δείτε το ναό του Απόλλωνα. Βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης πόλης. Πρόκειται για περίπτερο ναό δωρικού ρυθμού, με πρόναο και επιμήκη σηκό Στο βάθος του σηκού υπάρχει η θεμελίωση του βάθρου για το άγαλμα ή το σύμβολο της λατρευόμενης θεότητας. Ο ναός σώζεται ως την ευθυντηρία, αφού ήδη από τους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους χρησίμευε ως λατομείο. Είναι το σημαντικότερο ιερό της αρχαίας Αμβρακίας αφιερωμένο στον Απόλλωνα Πύθιο Σωτήρα.
Επίσης το τείχος της αρχαίας Αμβρακίας. Λίγα μόνο τμήματα από το τείχος που περιέβαλε την πόλη της αρχαίας Αμβρακίας ακολουθώντας σε μεγάλο τμήμα τον ρου του ποταμού Αράχθου, είναι σήμερα ορατά. Το τείχος αποτελείται από δύο παρειές με γέμισμα ανάμεσά τους. Η εξωτερική παρειά είναι ιδιαίτερα επιμελημένης κατασκευής με εντυπωσιακό μέγεθος λαξευτών λίθων έως ύψους 1,5 μ. Η ανωδομή ήταν κατασκευασμένη από ωμές πλίθρες. Δεν είναι γνωστό πότε άρχισε η κατασκευή του τείχους της Αμβρακίας και οι απόψεις των διαφόρων μελετητών σχετικά με αυτό διίστανται. Είναι πιθανόν η Αμβρακία να διέθετε έναν απλό σε σχέδιο και κατασκευή περίβολο κατά τον 6ο π.Χ. αι., ενώ στα μέσα του 4ου π.Χ. αι. θα πρέπει να χτίστηκε νέος οχυρωματικός περίβολος μνημειακής κατασκευής. Αρκετά τμήματα του τείχους έχουν αποκαλυφθεί κατά καιρούς σε σωστικές ανασκαφές που διενεργεί η ΙΒ΄ Εφορεία στο χώρο της αρχαίας Αμβρακίας από τη δεκαετία του '60.
Τέλος το μικρό θέατρο της αρχαίας πόλης, βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας Αμβρακίας σε μικρή απόσταση από τον υστεροαρχαϊκό ναό του Απόλλωνα. Το θέατρο δεν στηρίζεται σε φυσικό ύψωμα αλλά σε επιχωματωμένο πρανές. Έχουν αποκαλυφθεί η ορχήστρα, μέρος του κοίλου και των παρόδων καθώς και το δυτικό τμήμα του στυλοβάτη του προσκηνίου. Το κοίλο διαιρείται σε τρεις κερκίδες και είχε λίθινα εδώλια. Η ορχήστρα είναι τέλειος κύκλος διαμέτρου 6,70 μ. Το θέατρο χρονολογείται στα τέλη 4ου π.Χ. αρχές 3ου π.Χ. αι.

Υγεία
Γενικό Νοσοκομείο Άρτας, 26810-22222

Ιαματικές Πηγές
Η πηγή του Χαγιόπουλου, υδροθειοχλωριονατριούχος πηγή με θερμοκρασία 17 βαθμούς κατάλληλη για αρθριτικές, δερματικές και γυναικολογικές παθήσεις. 26810-85197

Οδική σύνδεση
ΚΤΕΛ Αθηνών, 210-5133139
ΚΤΕΛ Θεσσαλονίκης, 2310-510110
ΚΤΕΛ Άρτας, 26810-27384 και 26810-27357

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Άρτας, 26810-74444
Γραφείο Τουριστικών Πληροφοριών Δήμου Άρτας, 26810-77010
Δημοτική Επιχείρηση Προβολής και Δημοσιότητας Aρτας, 26810-77333
Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Δήμου Άρταίων, 26810-78840
Αστυνομία, 26810-71111
Τροχαία, 26810-28330
ΟΤΕ, 26810-27399
ΕΛΤΑ, 26810-27278
Αστικά Λεωφορεία Άρτας, 26810-26374

Φαγητό
Όλη η περιοχή της Άρτας είναι παράδεισος για τους κρεατοφάγους. Παραδοσιακή πρατίνα (προβατίνα) στη σούβλα, κοντοσούβλι, κοκορέτσι, σπληνάντερο, κοτόπουλα καθώς και ψαρικά όπως γαρίδες ψητές, τσιπούρες, σαρδέλες και κέφαλους.

Διαμονή Ξενοδοχεία
Αμβρακία, 26810-28311, 110 κλίνες, εστιατόριο, δεκτά κατοικίδια
Κρόνος, 26810-22211, 100 κλίνες
Βυζαντινό, 26810-52205, 130 κλίνες, τηλεόραση, πισίνα, εστιατόριο, αίθουσα συνεδρίων, θέσεις στάθμευσης, υποδομή για άτομα με ειδικές ανάγκες.

Αθλητισμός
Στην ευρείτερη περιοχή μπορείτε να κάνετε αλεξίπτωτο πλαγιάς (Parapente), ορεινή ποδηλασία, ράφτινγκ και καγιάκ στον Άραχθο και τον Αχελώο καθώς και ορειβασία στα Αθαμανικά όρη (Τζουμέρκα) και στο όρος Γάβρογο. Στο Γάβρογο υπάρχει καταφύγιο στη θέση Κανάλια σε υψόμετρο 1400 μέτρα, χωρητικότητας 11 ατόμων (26810-76788), στα Αθαμανικά όρη (Τζουμέρκα) το καταφύγιο βρίσκετε στη θέση Λάκκος και είναι χωρητικότητας 44 ατόμων (26850-22447).

Τράπεζες
Αγροτική, Alpha Bank, Γενική, Eurobank, Εθνική, Εμπορική, Πειραιώς, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο

Έθιμα - Εκδηλώσεις
11 Μαρτίου, εορτασμός της πολιούχου της πόλης, Αγίας Θεοδώρας.
Κάθε χρόνο, τις Απόκριες, γίνεται το Καρναβάλι Γυναικών. Είναι μία εκδήλωση που οργανώνεται από ομάδες γυναικών (αποκλειστικά). Κάθε Τετάρτη πριν από τις Απόκριες κάνουν παρέλαση στον κεντρικό δρόμο της πόλης (οδός Σκουφά) ντυμένες με Αποκριάτικές στολές για να καταλήξουν σε κάποιο από τα κέντρα της πόλης για ξεφάντωμα.
Τον Ιούνιο εορταστικές εκδηλώσεις στην επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης.
Καλοκαίρι, σε όλη τη διάρκεια του θέρους οργανώνονται πλήθος πολιτιστικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις, χορευτικές εκδηλώσεις, κ.ά.
Τέλος Σεπτεμβρίου, Εμπορική Έκθεση

Internet
Ο Νομός Άρτας, nomosartas.gr
Τα νέα της Ηπείρου, www.epirusnews.gr
Το ΤΕΙ Ηπείρου, www.teiep.gr/teiep.php
Αναζητήστε ξενοδοχεία στο νομό, www.in.gr/directory/default.asp?lngInfoChannel=2810
Φωτογραφίες και υλικό για το γνωστό γεφύρι της Άρτας, www.artinoi.gr/pics/photos/stigmes3.html
Περιφέρεια Ηπείρου, www.roe.gr
Νέα και πληροφορίες για την πόλη, artanet.gr
Τα μνημεία της περιοχής από του Υπουργείο Πολιτισμού www.culture.gr/maps/ipiros/arta/arta_gr.html
Ο Ναός της Παρηγορήτισσας, www.culture.gr/2/21/212/21208n/g212hn03.html

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 54 2004-2005