Βαρδούσια

Περιοχή
Τα Βαρδούσια είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος και, ίσως ένας από τούς ποίο όμορφους της ελληνικής φύσης με ανάγλυφο ιδιαίτερα σκληρό. Έχει άγριες και απότομες κορφές που είναι γνωστές για την ομορφιά τους και την δυσκολία τους. Γεωγραφικά χωρίζεται σε τρία συγκροτήματα. Το βόρειο που είναι ομαλό με κορφές (Μεγάλη Χούνη 2286, Σινάνι 2059). Το Νότιο που περιλαμβάνει και την κορφή Κόρακας 2495 την ψηλότερη των Βαρδουσίων και το Δυτικό κομμάτι που είναι ένα σύνολο απόκρημνων κορφών (Πυραμίδα 2350, Αλογόραχη 2270 κ.λ.π.) που δημιουργεί έντονο ορειβατικό ενδιαφέρον μια και η ανάβαση σε πολλά σημεία είναι αρκετά δύσκολη και περιλαμβάνει και πολλά αναρριχητικά πεδία. Τα Βαρδούσια διαθέτουν έντονο ανάγλυφο με μεγάλα φαράγγια και γυμνούς βράχους, δάση με κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica) και ανοικτά βοσκοτόπια στα μεγάλα υψόμετρα. Οι κύριες ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η γεωργία, η δασοπονία, η κτηνοτροφία, το κυνήγι και τα μεταλλεία βωξίτη τα οποία αποτελούν σοβαρή απειλή για το τοπίο και την άγρια ζωή. Στον πυρήνα της περιοχής, που δεν είναι προστατευόμενος, με έκταση 23.000 εκταρίων θα δείτε πολλά είδη όπως ο Σφηκιάρης Pernis apivorus, ο Γυπαετός Gypaetus barbatus, o Ασπροπάρης Neophron percnopterus, ο Φιδαετός Circaetus gallicus, ο Χρυσαετός Aquila chrysaetos, ο Πετρίτης Falco peregrinus, η Μαυροτσικλιτάρα Dryocopus martius και ο Λευκονώτης Dendrocopos leucotos. Τα Βαρδούσια είναι ένας παράδεισος για τα πουλιά και στα γραφικά χωριουδάκια θα απολαύσετε την χαλάρωση και τους ρυθμούς της φύσης. Τα χωριά του Δήμου Βαρδουσίων ξεχωρίζουν για τα αλπικά τοπία τους, τις φυσικές καλλονές τους, την άφθονη βλάστηση, τις πηγές με τα κρύα νερά και τους μαγευτικούς χώρους αναψυχής.

Αγορές
Αγοράστε αμύγδαλα και μέλι, γαλακτοκομικά προϊόντα

Απόσταση
Η Αρτοτίνα απέχει 107 χλμ. από την Άμφισσα
Η Άμφισσα απέχει 199 χλμ. από την Αθήνα
Η Άμφισσα απέχει 372 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη

Υψόμετρο
Αρτοτίνα, 1300 μέτρα
Άνω Μουσουνίτσα ή Αθανάσιος Διάκος, υψόμετρο 1100 μέτρα
Κάτω Μουσουνίτσα, 900 μέτρα

Τα χωριά
Αρτοτίνα
Η Αρτοτίνα είναι το Βορειότερο από τα 13 χωριά του νεοσύστατου Δήμου των Βαρδουσίων και πρωτεύουσα των Βαρδουσίων, το καπετανοχώρι της Δωρίδας με τα αλπικά της τοπία. Είναι χώρος αναψυχής των επισκεπτών και αναβίωσης της ιστορικής μνήμης, που αναγεννούν οι μνήμες των Αρτοτινών Καπεταναίων του Αγώνα, Σκαλτσοδήμου, Πιστιόλη, Σιαφάκα, Γιάννη Ρούκη, Γεράντωνου, Καλιακούδα. Στο χωριό λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο. Από την πλατεία του χωριού η θέα προς τα Βαρδούσια είναι μοναδική. Το χωριό έχει να παρουσιάσει και σήμερα ξυλόγλυπτη, οργανοπαίχτη, ζωγράφο, πεζογράφους, δημοσιογράφους, χορευτικό όμιλο, μουσείο λαϊκής τέχνης, βιβλιοθήκη. Στην πλατεία έχει στηθεί η προτομή του Αθ. Διάκου από το 1930 ενώ μπορείτε να δείτε το αρχοντικό του Σαφάκα. Ο τάφος του γιου του Γιάννη βρίσκεται μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας. Στήλες έχουν στηθεί στα σπίτια που γεννήθηκαν ο Διάκος και ο Σκαλτσοδήμος. Ανατολικά, πέρα από τη χαράδρα, υπάρχουν λείψανα αρχαίου οικισμού. Υπάρχει επίσης τάφος μακεδόνικος. Μερικά χλμ. από το χωριό βρίσκεται η εκκλησία του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου και το κελί που εμόνασε ο Διάκος (το κελί του παραμένει ανέπαφο).
Γραμμένη Οξυά
Το χωριό Σιτίστα τώρα λέγεται Γραμμένη Οξυά. Για το δεύτερο όνομα η παράδοση μας λέει τα παρακάτω. Στην κορφή του όπου είναι μιά μεγάλη οξυά λημέριαζε η παρέα του οπλαρχηγού Τσάμη Καλόγερου. Κάποτε φύσηξε μιά ανεμική που του παρέσυρε στο βράχο πολλούς συντρόφους. Ο Τσάμης Καλόγερος και λιγοστοί άλλοι γλίτωσαν γιατί πιάστηκαν από τα κλωνάρια της οξυάς, στο κορμό της οποίας ύστερα χάραξαν με τα γιαταγάνια την ημερομηνία που γλίτωσαν από τον αγέρα. Η περιοχή ολόγυρα φημίζεται για τις οξυές που κοκκινίζουν το φθινόπωρο μία έκταση 8000 στρεμμάτων.
Αθανάσιος Διάκος ή Άνω Μουσουνίτσα
Ο Αθανάσιος Διάκος ή Άνω Μουσουνίτσα απλώνεται στη βάση της βόρειας πλευράς των Βαρδουσίων, σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Το χωριό, αν και μικρό, είναι, ίσως, το πιο όμορφο της ευρύτερης περιοχής, κυρίως εξαιτίας της τοποθεσίας στην οποίας είναι χτισμένο, αλλά και λόγω της αρχιτεκτονικής του παράδοσης. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η προτομή του Αθανασίου Διάκου. Αν έχετε αυτοκίνητο 4χ4 αξίζει τον κόπο να ανεβείτε μέχρι την κορυφή των Βαρδουσίων, ακολουθώντας τη διαδρομή από τον Αθανάσιο Διάκο προς τα δύο καταφύγια, που βρίσκονται στα 2000 μέτρα. Η Αρτοτίνα και ο Αθανάσιος Διάκος ερίζουν για την γενέτειρα του άξιου τέκνου της Φωκίδας και ήρωα του '21 Αθανασίου Διάκου, προβάλλοντας (κάθε χω ριό) τη δική του ιστορική τεκμηρίωση.
Κάτω Μουσουνίτσα
Η Μουσουνίτσα ή Κάτω Μουσουνίτσα, είναι ένα μικρό χωριό, κτισμένο σε ελατόφυτη πλαγιά, με γάργαρα νερά και καταπληκτική θέα προς τη Γκιώνα και τον ποταμό Μόρνο. Σε μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία υπάρχει ένα ωραίο δάσος-πάρκο που προσφέρεται για πικ-νικ, περίπατο και χαλάρωση.

Υγεία
Νομαρχιακό Νοσοκομείο Άμφισσας, 22650-28400
Αγροτικό Ιατρείο Αρτοτίνας, 22660-51820

Οδική σύνδεση
ΚΤΕΛ Άμφισσας, 22650-28226
ΚΤΕΛ Αθηνών, Λιοσίων 260, 210-8317096

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Βαρδουσίων, 22660-41244
Αστυνομία Αρτοτίνας, 22660-51822
Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Άμφισσας, 22650-28577
Νομαρχία Φωκίδας, 22650-28295
Τμήμα Τουρισμού Νομαρχίας, 22650-28265
Αστυνομία Άμφισσας, 22650-28623

Φαγητό
Στις πλατείες των χωριών υπάρχουν ταβέρνες που σερβίρουν φαγητό όλο το χρόνο. Σε όλα οι ψησταριές προσφέρουν αρνί σούβλας, κοντοσούβλι, σπληνάντερο, κοκορέτσι και πίτες. Δοκιμάστε ραβανί και αμυγδαλωτά.

Διαμονή Ξενοδοχεία
Αθανάσιος Διάκος
Το χωριό το εκμεταλλεύεται ουσιαστικά η οικογένεια Ραβάνη, η οποία διαθέτει ταβέρνα, καφετέρια, αναψυκτήριο και ταυτόχρονα ξενοδοχείο πάνω από την κεντρική πλατεία. Αν ενδιαφέρεστε για ελεύθερη κατασκήνωση, βουνά τριγύρω υπάρχουν σε αφθονία.
Κάτω Μουσουνίτσα
Ξενώνας Ι. Καραγιάννης, 22650-63338

Αθλητισμός
Όταν δεν κατακλύζεται από μαθητές σχολών ορειβασίας, το καταφύγιο στη θέση Πιτιμάλικο (1.960 μ.) φιλοξενεί δυνατούς ορειβάτες που αναμετρώνται με την κορυφή Κόρακας. Το αλπικό του προφίλ ενισχύει και το γεγονός ότι μετά τον πανέμορφο Αθανάσιο Διάκο πρέπει να κάνετε 15 χλμ. σε χωματόδρομο, ήτοι 3-6 ώρες πεζοπορία, αν δεν ανεβαίνει αυτοκίνητο λόγω χιονιού. Η κούραση πάντως αξίζει τον κόπο. Το τοπίο είναι μοναδικής ομορφιάς, λίγο πιο πάνω μάλιστα ξεκινούν οι πηγές του Μόρνου και του Εύηνου. Στο τέλος θα βρεθείτε στο καταφύγιο. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα καταφύγια της χώρας, αφού φιλοξενεί μέχρι 60 άτομα σε 4 κοιτώνες. Τηλ. 22650-62195, 22650-62484. Εναλλακτικά δοκιμάστε πεζοπορία στα πολλά μονοπάτια γύρω από τα χωριά καθώς και διαδρομές με αυτοκίνητο, ειδικά 4χ4.

Τράπεζες
Στην Άμφισσα, Αγροτική, Alpha, Εθνική, Εμπορική, Πειραιώς, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο

Έθιμα - Εκδηλώσεις
Αρτοτίνα, 29 Αυγούστου, Πανηγύρι του Αγ. Ιωάννου Προδρόμου με τοπικές ενδυμασίες και όργανα.

Internet
Ορεινά καταφύγια, www.oreivatein.com/page/skicenters_refuges/w_refuges2.htm
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Φθιώτιδας, www.fthiotida.gr
Η περιοχή της Γραμμένης Οξιάς, www.29dytika.gr/main/travel/naypaktos.htm
Ανάβαση στα Βαρδούσια, www.oreivatein.com/page/mountains/q_z/vardoussia/e_vardou.htm
Γνωριμία με το Δήμο Βαρδουσίων, www.fokidanet.com/dimi/index.cfm?naID=6&areaID=3
Ανεβαίνοντας στα Βαρδούσια, www.nygma.gr/ekdromes/excur_vardousia.asp
Τα Βαρδούσια με GPS από τον Πεζοπορικό Αθηνών, www.poa.gr/gps.htm
Φωτό από τον Αθανάσιο Διάκο (προσωπική σελίδα), www.geocities.com/red_transalper/a_diakos.htm
Φωτό των Βαρδουσίων, users.in.gr/grmountains/HtmPhoto/Vardousia.htm

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 17 2004-2005