Κυνουρία (Άστρος, Δολιανά, Λεωνίδιο)

Περιοχή
Ο ταξιδιώτης συναντά στο παραλιακό τμήμα του Νομού Αρκαδίας την επαρχία Κυνουρίας. Ειδυλλιακό τοπίο, μεγάλες και καθαρές παραλίες, εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης συνθέτουν το τουριστικό προφίλ της περιοχής. Ιδανικό μέρος για τις καλοκαιρινές διακοπές αλλά και για τις αποδράσεις των Σαββατοκύριακων όλου του χρόνου, σε μόλις δυο ώρες από την Αθήνα Πολύ κοντά βρίσκονται τόσο το Άργος, το Ναύπλιο και η Τρίπολη αλλά και μέρη που μπορείτε να κάνετε σύντομες εκδρομές. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχουν δρομολόγια με ιπτάμενα δελφίνια για Ύδρα και Σπέτσες.

Γεύσεις
Στην περιοχή θα δοκιμάσετε τη φιλοσοφία της κλασικής Ελληνικής γεύσης, όπως κατσικάκι στη γάστρα, κάποιες φορές αγριοκάτσικα και κοκόρια από το Άστρος Κυνουρίας. Το κυνήγι έχει βέβαια τη θέση του και φυσικά μελιτζάνες από την περιοχή του Λεωνιδίου.
Στα Άνω Δολινά
Σπιτικές πίτες, καγιανά, χοιρινό με σέλινο, βραστό στο εστιατόριο του ξενώνα 1821. Παραδοσιακά πιάτα στην ταβέρνα Ο Θόλος, φασολάδα και βραστό στη Χορευταρού.
Κοσμάς
Στις καθαρές και νοικοκυρεμένες ταβέρνες προσφέρονται εκλεκτά φαγητά, ψητά του φούρνου, γίδα βραστή, και άλλα καθώς και η σπεσιαλιτέ: Ο σανός, χόρτα άγρια του βουνού, που ξεραίνονται στον ήλιο και τρώγονται σαλάτα βραστά, ή με κρέας, επίσης οι κοσμίτικες τομάτες και τα μακαρόνια τα κουφωτά, με σταρένιο αλεύρι και ντόπιο τυρί και βούτυρο. Ασυναγώνιστα σε γεύση και ποιότητα είναι τα γλυκά (μελομακάρονα, κουραμπιέδες, δίπλες, καλτσουνάκια, μπακλαβάδες, κανταΐφια, καρυδόπιτες).
Άγιος Ιωάννης
Δοκιμάστε τοπικές νοστιμιές στις ταβέρνες Πάρνωνα και Στολίδι.

Απόσταση
Τρίπολη - Αθήνα, 165 χλμ.
Τρίπολη - Θεσσαλονίκη, 685 χλμ.
Το Άστρος, απέχει 45 χλμ. από την Τρίπολη.
Άνω Δολιανά, απέχουν 20 χλμ. από την Τρίπολη.
Άγιος Πέτρος, απέχει 37 χλμ. από την Τρίπολη.
Λεωνίδιο, απέχει 93 χλμ. από την Τρίπολη.
Κοσμάς, απέχει 116 χλμ. από την Τρίπολη.

Υψόμετρο
Άνω Δολιανά, 1000 μ.
Κοσμός, 1200 μ.

Η Πόλη
Άστρος
Το ιστορικό Άστρος Κυνουρίας σήμερα αποτελεί μια θαυμάσια και όμορφη λουτρόπολη με τουριστική υποδομή και πολλές επιλογές. Το Άστρος αποτελείται από δύο οικισμούς, το παράλιο και το μεσόγειο, που ανήκουν στο Δήμο Β. Κυνουρίας. Το παράλιο Άστρος έχει αναδειχθεί σε ένα όμορφο παραθαλάσσιο θέρετρο με κίνηση και ζωντάνια. Το γραφικό λιμανάκι με τις ταβέρνες και τα καφενεία είναι η μια εικόνα. Η άλλη, είναι η μεγάλη, πλατιά παραλία με άμμο, beach bars και δυνατότητες θαλάσσιων αθλημάτων, τα πολύ προσεγμένα cafe και bar, και το πλήθος του νεαρού κόσμου που κατακλύζει το καλοκαίρι την περιοχή. Πάνω από τον οικισμό δεσπόζει το Κάστρο (Ενετικό, 1256 μ.Χ.) δημιουργώντας μια καταπληκτική εικόνα. Το μεσόγειο Άστρος είναι σήμερα μια Αρκαδική κωμόπολη με παραδοσιακά στοιχεία αλλά και ανάπτυξη, γνωστή κυρίως από την Β΄ Εθνοσυνέλευση που πραγματοποιήθηκε εδώ τον Μάρτιο του 1823. Στο Άστρος αποβιβάστηκε ο Δημήτρης Υψηλάντης το 1821 για πάρει μέρος στην επανάσταση.
Άνω Δολιανά
Μπορεί τα Άνω Δολιανά να έμειναν σχετικά μακριά από την τουριστική προβολή των υπολοίπων χωριών της Αρκαδίας, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχουν μπει δυναμικά στη διεκδίκηση μιας θέσης στη λίστα των υψηλών προορισμών. Ο παραδοσιακός οικισμός των Άνω Δολιανών με την υπέροχη θέα στο Μαίναλο, στο Χελμό και στον κάμπο της Τρίπολης, είναι κτισμένος στις παρυφές του Πάρνωνα, ενώ συνάμα αποτελεί το πρώτο χωριό της Κυνουρίας. Ήταν ιδιαίτερα γνωστά από την αρχαιότητα χάρη στα λατομεία τους απ’ όπου έβγαινε το λευκό μάρμαρο που είχε κοσμήσει κατασκευές όπως αυτές της Επιδαύρου και της Αρχαίας Ολυμπίας, ενώ αξίζει να αναφέρουμε πως έγιναν ακόμα γνωστότερα το 1821 μετά την ιστορική μάχη του Νικηταρά με τα στρατεύματα του Μουσταφάμπεη. Τα λιθόστρωτα δρομάκια τους προσφέρουν υπέροχους περιπάτους, τρεχούμενα νερά που στο πέρασμά τους δημιουργούν πανέμορφους καταρράκτες και φαράγγια Τα Άνω Δολιανά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημείο εκκίνησης για κοντινές εκδρομές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού μιας και θα βρείτε εταιρεία που ειδικεύεται στη διοργάνωση πεζοπορικών διαδρομών, mountain bike κ.λ.π. Πραγματοποιήστε οπωσδήποτε τη διαδρομή Άνω Δολιανά – Κούτρουφας – Καστρί και θαυμάστε το μοναδικό τοπίο με τις καστανιές, πριν καταλήξετε στα χωριά Άγιος Πέτρος και Περδικόβρυση στα οποία θα επισκεφθείτε αντίστοιχα τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου της Ωριάς, τη Μονή Μαλεβής και την ενδιαφέρουσα Μονή Τιμίου Προδρόμου.
Κάτω Δολιανά
Τα κάτω Δολιανά βρίσκονται στην αρχή της πεδιάδας της Θυρέας κοντά στο Άστρος, πάνω στον οδικό άξονα Τρίπολης-Άστρους. Δίπλα κυλά ο ποταμός Τάνος. Ο οικισμός αποτελεί τη θερινή διαμονή των κατοίκων των Άνω Δολιανών που τείνει να γίνει πλέον μόνιμη. Η περιοχή είναι κατάφυτη από ελαιόδεντρα και οι ασχολίες των κατοίκων είναι η γεωργία, η ελαιουργία και η κτηνοτροφία. Κοντά στα κάτω Δολιανά τοποθετείται η αρχαία κώμη Εύα. Λίγο μετά το χωριό και πάνω στο δρόμο προς το Άστρους, βρίσκεται η Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού και απέναντί της η Μονή Λουκούς. Μπαίνοντας κανείς στα Άνω Δολιανά δεν μπορεί να μην παρατηρήσει τα έργα παρέμβασης που έχουν γίνει, τα οποία μάλιστα -και αυτό είναι το σημαντικότερο- είναι απόλυτα εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον, αξιοποιώντας τη φυσική ομορφιά του τοπίου. Σπίτια αναπαλαιωμένα, δρόμοι πλακόστρωτοι, όχτοι κτισμένοι με πέτρα, ξύλινα παγκάκια σε επιλεγμένες θέσεις, από όπου μπορεί κανείς να αγναντεύει τον αρκαδικό κάμπο γαλήνια κάτω από το δροσερό αεράκι που φέρνουν οι κερασιές και τα πλατάνια που περιβάλλουν το χωριό.
Αγ. Πέτρος, Καστάνιτσα, Αγ. Ανδρέας
Πάντα με φόντο τον Πάρνωνα που κυριαρχεί στην περιοχή, ανεβείτε στον παραδοσιακό οικισμό Αγ. Πέτρος. Λιθόστρωτα σοκάκια, όμορφα σπίτια και εκκλησίες, το δάσος και οι τοπικές λιχουδιές θα σας μείνουν αξέχαστα. Στο χωριό σώζονται και τα λείψανα του Μεσαιωνικού Κάστρου της Ωριάς. Σύμφωνα με το μύθο, το κάστρο ανήκε σε μια γενναία και όμορφη Φράγκισσα αρχόντισσα, που πολεμούσε από κει 12 χρόνια τους Τούρκους, έως ότου με δόλο το κυρίευσαν. Υπάρχει και δημοτικό τραγούδι που αφηγείται την ιστορία αυτή. Από το κάστρο, που ονομάζεται σήμερα κάστρο του Ξερόκαμπου, δεν διακρίνονται παρά λείψανα του οχυρωτικού περιβόλου, των πυλών και ενός πύργου. Μην παραλείψετε μια επίσκεψη στο παραδοσιακό χωριό Καστάνιτσα (ιδιαίτερα το φθινόπωρο). Καφές στην πέτρινη πλατεία, πλούσιο γεύμα και περίπατος στο θαυμάσιο δάσος θα σας εντυπωσιάσουν. Ανάμεσα στον Αγ. Πέτρο και την Καστάνιτσα βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα και διέρχεται το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Στη θέση Λεπίδα δείτε τον όμορφο καταρράκτη, ενώ επίσκεψη αξίζει και η Μονή της. Στο δρόμο που οδηγεί από το Άστρος στον Άγιο Πέτρο το μοναστήρι της Παλαιοπαναγιάς. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο Πύργος του Τρικαλίτη (17ου αι.) και το μοναστήρι της Παναγίας της Μαλεβής, χτισμένο σε υψόμετρο 950, 5 χλμ ΒΑ από τον Άγιο Πέτρο. Το μοναστήρι ιδρύθηκε στα Βυζαντινά Χρόνια και διαθέτει αξιόλογες εικόνες και τοιχογραφίες.
Σαμπατική – Λιβάδι
Μετά τον Τυρό στο δρόμο για το Λεωνίδιο βρίσκεται ο ειδυλλιακός όρμος της Σαμπατικής στη νότια πλευρά μικρής χερσονήσου. Με πεντακάθαρα νερά και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον είναι ίσως η πιο ωραία παραλία της Αρκαδίας. Στη βόρεια πλευρά είναι ο οικισμός Λιβάδι με μεγάλη ωραία παραλία. Η Σαμπατική και το Λιβάδι είναι παλιοί ψαράδικοι οικισμοί και κατοικούνται κύρια από τους κατοίκους του κοντινού χωριού Πραματευτή. Η παραλία της Σαμπατικής με το γραφικό λιμανάκι και τον όμορφο μικρό οικισμό της αποτελεί πόλο έλξης πολλών παραθεριστών το καλοκαίρι. Στην παραλία βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγίας, ενώ στο όρμο δένουν πολλές ψαρόβαρκες. Συνηθισμένη και γραφική εικόνα αποτελεί το άπλωμα των διχτύων από τους ψαράδες κατά μήκος της παραλίας. Απέναντι βρίσκεται η μικρότερη παραλία του Θεόπεφτου. Από την άλλη πλευρά του λόφου, η παραλία του Λιβαδιού συνεχίζεται προς τα βόρεια μέχρι να σμίξει με την πλαγιά, όπου υπάρχει μικρή παραλία εκπληκτικής ομορφιάς με βράχους μέσα στη θάλασσα. Πιο πάνω στις πλαγιές των βουνών διακρίνονται τα χωριά Μέλανα και Πραματευτή. Η φύση είναι μαγευτική. Το καλοκαίρι εδώ η κίνηση είναι ζωηρή. Στην περιοχή υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες με καλό ψάρι.
Λεωνίδιο
Το Λεωνίδιο (ή Λενίδι) είναι μία από τις πιο παλιές ναυτικές πολιτείες της Ελλάδας. Είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Κυνουρίας και η τελευταία πόλη της Νοτιανατολικής Αρκαδίας. Βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τη θάλασσα στην άκρη μιας εύφορης πεδιάδας με εσπεριδοειδή και ελαιόδεντρα, ανάμεσα σε απόκρημνα και δύσβατα βουνά Από πάνω του δεσπόζουν θεόρατοι και επιβλητικοί κόκκινοι βράχοι. Το όνομα της πόλης οφείλεται, σύμφωνα με την παράδοση, στον Άγιο Λεωνίδη και στις συμμάρτυρές του (3ος αι.), που τα λείψανά τους ξέβρασε η θάλασσα στην παραλία. Ο κάμπος του Λεωνιδίου ονομαζόταν στην αρχαιότητα "Διονύσου κήπος", γεγονός που συνδέει τη λατρεία του θεού Διονύσου με την καλλιέργεια της αμπέλου στην περιοχή. Η νέα πόλη ιδρύθηκε το 1826, μετά την καταστροφή του Πραστού από τον Ιμπραήμ. Μέχρι τότε αποτελούσε το χειμερινό τόπο διαμονής των Πραστιωτών. Το Λεωνίδιο είναι η πρωτεύουσα της Τσακωνιάς. Οι Τσάκωνες είναι απόγονοι εκδωρισθέντων Λακώνων και μιλούν την δική τους διάλεκτο, την τσακώνικη διάλεκτο (τσακώνικα), που είναι παραφθορά της αρχαίας δωρικής διαλέκτου. Η τσακώνικη διάλεκτος θεωρείται η αρχαιότερη στον κόσμο. Ο Τσάκωνες διακρίνονται σε όλη τους την ιστορική διαδρομή για την περηφάνια και το αδούλωτο φρόνημά τους. Έχουν τις δικές τους παραδόσεις, έθιμα, τραγούδια και χορούς. Ξεχωρίζει ο αρχαιότατος τσακώνικος ρυθμός και ο μεγαλοπρεπής παγανιστικός χορός του που χορεύεται με χαρακτηριστικό "σφικτό" και αυστηρό τρόπο από τους ντόπιους. Περιοχές με Τσακώνικο πληθυσμό είναι το Λεωνίδιο, ο Τυρός, τα Σαπουνακαίϊκα, τα Μέλανα, ο Άγιος Ανδρέας, η Πραματευτή, η Βασκίνα, το Λιβάδι, η Σαμπατική, ο Πραστός, η Σίταινα και η Καστάνιτσα. Υπολογίζεται ότι ο τσακώνικος πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε 11.000 - 13.000 περίπου. Τα τσακώνικα, αν και μια γλώσσα που εξαφανίζεται, είναι ακόμα διαδεδομένα στην περιοχή. Ομιλούνται κυρίως από τους γεροντότερους κατοίκους του Λεωνιδίου και των άλλων τσακώνικων χωριών της Κυνουρίας. Σύμφωνα με τους ντόπιους, τα τσακώνικα μιλούν (από μέτρια έως καλά) 2.500 περίπου κάτοικοι. Μέχρι το 1997 μάλιστα διδάσκονταν στο Γυμνάσιο του Τυρού από ντόπιους καθηγητές. Το Λεωνίδιο και η περιοχή του χαρακτηρίζονται από γραφική τοπική αρχιτεκτονική, μοναδική στην Αρκαδία. Τυπικά δείγματά της είναι η αγορά στο κέντρο της πόλης με τον κεντρικό της δρόμο, και πολλά όμορφα αρχοντικά διεσπαρμένα στην πόλη, με όμορφες αυλόπορτες, χαρακτηριστικά χρώματα στα επιχρίσματα και πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Μερικά από αυτά έχουν τη μορφή πύργου. Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Πύργος Τσικαλιώτη (1808). Ο πύργος αυτός είναι από τα παλαιότερα οικοδομήματα της Πελοποννήσου και έχει κατασκευασθεί στην Τουρκοκρατία. Στο εσωτερικό του έχει ωραία ξύλινη επένδυση και ένα τεράστιο τζάκι. Έχει μερικά αποκατασταθεί και σχεδιάζεται να στεγάσει μουσείο. Λόγω όμως των χαμηλών ρυθμών χρηματοδότησης, οι εργασίες αποκατάστασης έχουν διακοπεί και έτσι ο πύργος παραμένει ακόμα ημιτελής. Παρ' όλα αυτά φιλοξενεί κατά καιρούς καλλιτεχνικές εκθέσεις και εκδηλώσεις. Άλλοι χαρακτηριστικοί πύργοι είναι αυτός του Πολυτίμου (1816) και το πυργόσπιτο του Νούφρη, τριώροφη κατασκευή με μικρά τοξωτά ανοίγματα, πολεμίστρες και ζεματίστρες, κτίσμα του 18ου αιώνα, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η ύπαρξη αρχοντικών με εξαιρετικά ζωγραφιστά ταβάνια, όπως το αρχοντικό Γιαννούση (αναπαράσταση αυλών στρωμένων με βότσαλα, επίδραση από σπετσιώτικη παραδοσιακή τεχνική). Αξιόλογες και ιστορικής σημασίας είναι αρκετές εκκλησίες της πόλης, όπως η μητρόπολη (της Παναγίας), η Αγία Αικατερίνη, η Αγία Κυριακή, οι Άγιοι Ταξιάρχες και η Παναγία Χατζαλιού. Πάνω σε κατάφυτο ύψωμα νότια της πόλης είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία το οποίο γιορτάζει με πανηγύρι το καλοκαίρι. Σε ύψωμα που δεσπόζει της πόλης σώζονται τρεις χαρακτηριστικοί παλιοί ανεμόμυλοι. Στο Λεωνίδιο παλιότερα ανθούσε η ταπητουργία και υπήρχαν αρκετά εργαστήρια. Σήμερα τα εργαστήρια αυτά έχουν υποκαταστήσει οι αργαλειοί των σπιτιών όπου οι γυναίκες υφαίνουν ακόμα σε παραδοσιακά σχέδια στρωσίδια για το κρεβάτι και το πάτωμα, ταγάρια, κ.λ.π. Σε μικρή απόσταση (4 χιλ.) από το Λεωνίδιο βρίσκεται η Πλάκα, το λιμάνι του Λεωνιδίου, παραθαλάσσιος οικισμός με γραφικό λιμανάκι και όμορφη αμμουδιά. Στην ίδια θέση ήταν και το αρχαίο λιμάνι του Λεωνιδίου. Από την αριστερή πλευρά της Πλάκας ξεκινά ωραία παραλία που εκτείνεται σε μήκος 4 χιλ. μέχρι τον οικισμό Λάκκο. Στο δρόμο από το Λεωνίδιο για την Πλάκα βρίσκονται τα ερείπια της σημαντικότερης αρχαίας πόλης της Κυνουρίας, των Βρασιών. Στην είσοδο του Λεωνιδίου, δεσπόζουν πάνω στο βράχο 3 παλιοί μύλοι. Το Λεωνίδιο προσφέρεται σαν αφετηρία για ενδιαφέρουσες εξορμήσεις στην γύρω περιοχή. Κοντά στο Λεωνίδιο είναι τα Πούλιθρα, γραφικό παραθεριστικό χωριό με ωραία παραλία. Επίσης τα μοναστήρια της Έλωνας (10 χιλ.) και της Σίντσας. Από το Λεωνίδιο επίσης μπορεί κανείς να κατευθυνθεί προς την Λακωνία και να επισκεφτεί τα όμορφα χωριά Κοσμάς, Παλαιοχώρι και Άγιος Βασίλειος. Μια άλλη διαδρομή οδηγεί στα Τσιτάλια (10 χιλ.) και από εκεί στα Πελετά. Τέλος από το Λεωνίδιο μπορεί κανείς να επισκεφτεί τη Βασκίνα και το οροπέδιο της Παλαιόχωρας.
Ιερά Μονή Έλωνας (Λεωνίδιο Κυνουρίας)
Η Ιερά Μονή Έλωνας βρίσκεται 25χλμ. έξω από το Λεωνίδιο, πάνω στους πελώριους βράχους του Πάρνωνα που αγναντεύει προκλητικά το χρόνο και αποτελεί αιώνες τώρα το καταφύγιο των ψυχών που δεν τις μάρανε η παγωνιά του κόσμου, αλλά τις προσελκύει το Φως και η Χάρις του Θεού. Η Ονομασία της κατά μια εκδοχή οφείλεται στο γεγονός, ότι όταν το 582 οι κάτοικοι του Έλους Λακωνίας κατέφυγαν στην Τσακωνιά κυνηγημένοι από τους Σλάβους, έφεραν μαζί τους και μία εικόνα της Παναγίας, η οποία από τον τόπο καταγωγής της πήρε και το όνομά της, δηλαδή από το Έλος ονομάστηκε Παναγία η Ελώνα. Η εικόνα αυτή βρέθηκε από βοσκούς της Βασκίνας πού τα βράδια έβλεπαν να λάμπει ένα δυνατό φως στο βράχο απέναντι από τις στάνες τους. Έτσι τελικά είδαν ότι το φως αυτό προερχόταν από μία εικόνα πού μπροστά της είχε ένα αναμμένο καντήλι. Μετά από πολλές και αγωνιώδεις προσπάθειες και με την βοήθεια της Παναγίας, κατόρθωσαν να κατεβάσουν την εικόνα της και να δοξάσουν τον Θεό για την αποκάλυψή του αυτή. Ακόμα και σήμερα ψηλά στο βράχο σώζεται το ξύλο πού ήταν κρεμασμένη η Αγία εικόνα. Στο σημείο πού βρέθηκε η Θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μας, δύο μοναχοί πού μόναζαν στην περιοχή, ο Καλλίνικος και ο Δοσίθεος, έκτισαν ένα μικρό Εκκλησάκι και δύο κελιά, πού είναι και ο αρχικός πυρήνας της Μονής. Οι μοναχοί αυτοί είναι οι κτήτορες και οι πρώτοι μοναχοί της. Οι μοναχοί αυτοί με τα δάκρυα, τις προσευχές και την χάρη της Θεοτόκου, κατόρθωσαν να αναδείξουν το Μοναστήρι της Ελώνης σε πνευματική φωλιά πίστεως και σε πνευματικό κέντρο της περιοχής. Πότισαν όμως με το αίμα τους και τους βράχους της Τσακωνιάς, αφού κατεσφάγησαν από δύο Τούρκους. Το 1785 αρχίζει να ακμάζει η μοναστική αδελφότητα και ανέρχεται σε 40 μοναχούς. Ιδιαίτερα από την περίοδο 1798-1811 ακμάζει στo μέγιστo. Ανοίγεται δρόμος προς το μοναστήρι, κτίζεται ο Ναός και νέα κτήρια για τους μοναχούς και τους επισκέπτες. Η Ιερά Μονή Ελώνης λόγω της πνευματικής της ακτινοβολίας ανεκηρύχθη Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατόρθωσε να επιζήσει, και να δίνει κουράγιο και δύναμη στους ραγιάδες, με την πνευματική, χρηματική και οποιαδήποτε άλλη βοήθεια πού προσέφερε για την απελευθέρωση του Έθνους από την σκλαβιά των Τούρκων. Ο αρχαιότερος γνωστός ηγούμενος είναι ο Αγαθάγγελος Χιαρτζής το 1769 και ο τελευταίος άνδρας ηγούμενος είναι ο Γαβριήλ Μηλαίος έως το 1972. Έκτοτε το Μοναστήρι μετατρέπεται σε γυναικείο με πρώτη ηγουμένη την Λαυρεντία Βλάχου.
Η Ιερά Μονή είναι ένας απλός Ναός με τέμπλο από σκαλιστό ξύλο καρυδιάς, με παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, και με εικόνες παλαιές. Η εικόνα της Παναγίας είναι μία από τις 70 του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο Ιερός Ναός κτίστηκε με άδεια του διοικητού του Μωριά Βελή Πασά, και επί Αρχιεπισκόπου Ρέοντος Πραστού Ιακώβου. Σήμερα η Ιερά Μονή Ελώνης λειτουργεί ως γυναικεία, της όποίας η αδελφότης αποτελούμενη από την Ηγουμένη Παρθενία Πήλλιουρα και 5 αδελφές, ανακαίνισε τη Μονή και την επανέφερε στην παλαιά επιβλητικότητα και πνευματική λαμπρότητά της. Η Ιερά Μονή Έλωνας γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Kοσμάς
Συνεχίζοντας στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα και σε υψόμετρο 1200 μ. περίπου, στη μέση ενός υπέροχου τοπίου είναι κτισμένο το χωριό Kοσμάς. Aπέχει περίπου 30 χλμ. από το Λεωνίδιο. Στο χωριό δεσπόζουν ο ναός των Aγίων Aναργύρων και τα κτίρια του Δημοτικού Σχολείου και του Kοινοτικού καταστήματος με την κοινοτική βιβλιοθήκη, καθώς και η κεντρική πλατεία με τα πλατάνια της που αποτελούν το καύχημα των Kοσμιτών. Aπό το χωριό φαίνεται ο Aργοσαρωνικός κόλπος και τα νησιά Σπέτσες, Ύδρα και Σπετσοπούλα. Aπό τον Kοσμά ο δρόμος συνεχίζει για τη Λακωνία.
Άγιος Ανδρέας
Ανατολικά του Άστρους, στο δρόμο προς Λεωνίδιο, κάντε μια στάση στην παραλία του χωριού Αγ. Ανδρέας. Ο λόγος; Φρέσκο ψάρι σε ταβέρνες δίπλα στο κύμα και θέα στον Αργολικό Κόλπο. Ο ίδιος δρόμος οδηγεί και στο Αρκαδικό χωριό, λίγα χιλιόμετρα πιο νότια.

Κουτσοί στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα
Στα 1830, σ' ένα χωριουδάκι της Κυνουρίας, στο Άστρος, παρουσιάστηκε ένας περίεργος άνθρωπος, που άρχισε να διαδίδει επίμονα ότι ήταν ο Άγιος Παντελεήμονας, που ήρθε να σώσει τον κόσμο από τις διάφορες αρρώστιες, που τον μάστιζαν. Όπως ξέρουμε όλοι μας σχεδόν, ο πραγματικός Άγιος Παντελεήμονας είναι ο προστάτης των ανάπηρων και οι Χριστιανοί πιστεύουν ότι γιατρεύει, εκτός από τις άλλες παθήσεις και τις παραμορφώσεις του σώματος, καθώς και τους τυφλούς. Ο άγνωστος, ωστόσο, του Άστρους δεν έκανε το παραμικρό θαύμα. Επειδή, όμως, δεν ενοχλούσε κανέναν με την παρουσία του, τον άφηναν να λέει ό,τι θέλει. Παρ όλ' αυτά, η φήμη πως στο όμορφο χωριό της Κυνουρίας παρουσιάστηκε ο Άγιος Παντελεήμονας, απλώθηκε γρήγορα σε όλη την τότε Ελλάδα. Όπως ήταν επόμενο, όσοι έπασχαν από τα μάτια τους, τ’ αφτιά τους, τα πόδια τους και από ένα σωρό άλλες ασθένειες, παράτησαν τα σπίτια τους και τις δουλειές τους και ξεκίνησαν να πάνε στο Άστρος, με την ελπίδα ότι θα γίνουν καλά. Κι ήταν τόσοι πολλοί αυτοί οι ανάπηροι, ώστε από τα διάφορα χωριά που περνούσαν, έλεγαν οι άλλοι που τους έβλεπαν: Κουτσοί, στραβοί, στον Άγιο Παντελεήμονα.

Υγεία
Τρίπολη
Γενικό Παναρκαδικό Νοσοκομείο Τρίπολης, 2710-371700
Άστρος
Κέντρο Υγείας, 27550-22222
Άγιος Πέτρος
Αγροτικό Ιατρείο, 27920-31531
Κοσμάς
Αγροτικό Ιατρείο, 27570-31416
Λεωνίδιο
Κέντρο Υγείας, 27570-22950

Οδική σύνδεση
Από την Αθήνα με λεωφορεία του ΚΤΕΛ για την Τρίπολη (196 χλμ.), για Μεγαλόπολη (232 χλμ.) και Λεωνίδιο (210 χλμ.) κάθε μέρα. Από το Λεωνίδιο με τοπικό λεωφορείο ή με ταξί για Κοσμά και Σπάρτη, με επιστροφή, τους καλοκαιρινούς μήνες, μια φορά την εβδομάδα.
ΚΤΕΛ Τρίπολης, 2710-224311
ΚΤΕΛ Αθηνών, 210-5134575, 210-5221219.
ΚΤΕΛ Λεωνιδίου, 27570-22255.

Σιδηροδρομική σύνδεση
Από την Αθήνα για την Τρίπολη. Για την Μεγαλόπολη η σύνδεση δεν γίνεται απευθείας, οι επιβάτες αποβιβάζονται στο Λεύκτρο και μεταφέρονται στη Μεγαλόπολη με τοπικό λεωφορείο.
ΟΣΕ Αθηνών, 210-5131601, 210-5297777
ΟΣΕ Τρίπολης, 2710-241696

Ακτοπλοϊκή σύνδεση
Από τον Πειραιά (Ακτή Ζέας) - Λεωνίδιο, με πλοία της Εταιρείας "ΣΕΡΡΕΣ" (Δελφίνια) το καλοκαίρι κάθε μέρα, το χειμώνα δυο φορές την εβδομάδα. Απόσταση 70 ν.μ. διάρκειας 3,5 ώρες. 210-4536107, 210-4537107.

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Βόρειας Κυνουρίας, 27550-22901
Αστυνομία Άστρους, 27550-23333
ΟΤΕ Άστρους, 27550-22299
ΕΛΤΑ Άστρους, 27550-22220
Ταξί Άστρους, 27550-22046
Αστυνομία Άγιος Ανδρέας, 27920-31204
ΕΛΤΑ Άγιος Ανδρέας, 27920-31598
Αστυνομία Κοσμάς, 27570-31400
Δημοτικό Κατάστημα Κοσμά, 27570-31417
Αστυνομία Λεωνιδίου, 27570-22860
Λιμεναρχείο Λεωνιδίου, 27570-22387
ΟΤΕ Λεωνιδίου, 27570-22299
ΕΛΤΑ Λεωνιδίου, 27570-22219
Ταξί Λεωνιδίου, 27570-22372

Διαμονή Ξενοδοχεία
Άνω Δολιανά
Παραδοσιακός Ξενώνας 1821, 2710-234080 και 2710-234031. Πετρόχτιστος δρόμος καταλήγει μπροστά στο επιβλητικό κτίριο του ξενώνα 1821 που παλιότερα στέγαζε το δημοτικό σχολείο του χωριού. Η όμορφα διαμορφωμένη αυλή με το κάρο-αντίκα που μοιάζει να έχει βγει από ταινία του Κουστουρίτσα βλέπει αφ' υψηλού στον κάμπο της Τρίπολης, το Μαίναλο και το Χελμό. Η πέτρα, το ξύλο και οι αντίκες από τα Βαλκάνια κυριαρχούν και στη διακόσμηση του ξενώνα, συνδυάζοντας το παραδοσιακό με το σύγχρονο και το έθνικ. Αν και κάποιες επιλογές στη διακόσμηση ξενίζουν (όπως το κοντράστ της πέτρας με το έντονο λουλακί στους τοίχους κάποιων δωματίων), τα 10 δωμάτια (δίκλινα και μεζονέτες) είναι άνετα, με ρομαντικές πινελιές: γκραβούρες από τα φυτά του Πάρνωνα, ξερά φύλλα, κεριά, φωτεινά χρώματα στους τοίχους, ξύλινα κρεβάτια με ουρανό.
Δασικό χωριό Χορευταρού, 2710-222194, 6972-283200. Με 20 ξύλινα σαλέ του δασικού χωριού η Χορευταρού προσφέρει μια πιο απλή λύση διαμονής, ιδανική για νεανικές παρέες που θέλουν να επιδοθούν σε δραστηριότητες κοντά στη φύση ή απλώς να αράξουν δίπλα στο τζάκι.
Κοσμάς
Στο Μαλεάτη Απόλλωνα, 2757-31494 και 2757-31495 και 210-6912879.
Μπαλκόνι της Κυνουρίας, 2757-31421
Στο Kosmas Studios, 2757-31483 και 210-9237239
Άγιος Ιωάννης
Ξενώνας Φούντας, 27550-52022
Καστάνιτσα
Ξενώνας Αντωνίου, 27550-52255 και 27550-52256
Άστρος
Ανθήμη, 27550-22498, 20 κλίνες
Λεωνίδιο
Διόνυσος, 27570-23455
Νέον, 27570-22383

Παραλίες
Στην παραλία του Λεωνιδίου με βότσαλα και διάφανα νερά από το λιμανάκι τις Πλάκας ως τους οικισμούς της Λάκκος και Πελία. Επίσης ακρογιαλιές στις θέσεις Σαμπατική, Λιβάδι, Πουλίθρα.

Αθλητισμός
Στα Άνω Δολιανά, μπορείτε να κάνετε ιππασία και πεζοπορία (το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 διασχίζει το χωριό), τοξοβολία, paint ball και ποδηλασία με το Viva Activa (2710/226993, 0972/582918) που εδρεύει στο χωριό.

Τράπεζες
Τρίπολη
Αγροτική, Alpha, Γενική, Eurobank, Εθνική, Εμπορική, Πειραιώς, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.
Άστρος
Αγροτική, Εθνική
Λεωνίδιο
Αγροτική, Εθνική

Έθιμα – Εκδηλώσεις
Άστρος
Εορτασμός στην επέτειο της Β’ Εθνοσυνέλευσης την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα
Άγιος Ανδρέας
Πανηγύρι στην εορτή των Αγίων Αποστόλων και Παύλου στις 29 Ιουνίου.
Πανηγύρι στις 23 Αυγούστου της Παναγίας.
Πανηγύρι στις 7 Μαΐου, στο μοναστήρι του Αγίου Νείλου του Αγιοπετρίτη.
Κοσμάς
Πανηγύρι των Αγίων Αναργύρων την 1η Ιουλίου και 1η Νοεμβρίου.
Πανηγύρι στην Παναγιά Ελώνα, στις 15 και 23 Αυγούστου.
Το καλοκαίρι πραγματοποιούνται εκθέσεις ζωγραφικής και ξυλογλυπτικής.
Λεωνίδιο
Το Πάσχα στο Λεωνίδιο γιορτάζεται με παραδοσιακό, μοναδικό και φαντασμαγορικό τρόπο. Οι κάτοικοι κατασκευάζουν τα λεγόμενα αερόστατα και τα πετούν αμέσως μετά την Ανάσταση.
Μια όμορφη και παραδοσιακή γιορτή είναι η γιορτή της μελιτζάνας που γίνεται την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου με συμμετοχή πολύ κόσμου από την περιοχή και την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι περισσότερες εκδηλώσεις γίνονται στην Πλάκα και περιλαμβάνουν χορούς από τοπικά χορευτικά συγκροτήματα καθώς και τον διαγωνισμό της μελιτζάνας, δηλαδή στην βράβευση του καλύτερου πιάτου μελιτζάνας, στον οποίον συμμετέχουν οι γυναίκες της περιοχής. Η κριτική επιτροπή αποτελείται από ειδικούς chefs που καλούνται από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Internet
Δήμος Βόρειας Κυνουρίας, www.inarcadia.gr/yphresies/dimoi/dbkinoyrias.htm
Τοπικό Αρχείο Λεωνιδίου, gak-leonid.ark.sch.gr
Έπαυλη Ηρώδη Αττικού, arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/archsites/xwroi/epha.htm
Επιμελητήριο Αρκαδίας, www.arcadianet.gr
Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάρνωνα, www.parnonas.gr
Φωτό περιοχής, www.sun-mountain-snow.gr/diadromi/diadromi.htm
Ξενώνας 1821, www.1821-traditional-house.gr
Αρχαιoλογικό Μουσείο 'Αστρους, telephos.forthnet.gr/eos/ark/astmous.htm
Αερόστατα, www.ert.gr/afieromata/Pasxa/Leonidio.html
Τσακωνία Παράδοση, Λαογραφία, arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/tsakonia/tsakonia.htm
Τσακώνικος χορός, users.otenet.gr/~apelon/tsakon.htm
Μαρτυρία από παλαιό μάστορα αεροστάτων, users.otenet.gr/~apelon/aerost.htm
Μονή Ελώνας, noesis.eos.gr/eos/ark/elona.htm

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 30 2004-2005