Τριχωνίδα

Νομός
Ο Νομός Αιτωλοακαρνανίας είναι ένας από τους μεγαλύτερους νομούς της χώρας. Έχει έκταση 5.447 τετραγωνικά χιλιόμετρα και σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, 230 χιλιάδες κατοίκους. Στην ενδοχώρα αφθονεί το υδάτινο στοιχείο. Τρεις ποταμοί τη διαρρέουν από Βορρά προς Νότο. Ο μεγάλος Αχελώος, αυτός ο ευεργέτης, όχι μόνο του Αιτωλοακαρνανικού χώρου, αλλά της Ελλάδας ολόκληρης, ο Εύηνος και ο Μόρνος, ενώ οι πέντε φυσικές λίμνες, Τριχωνίδα, Λυσιμαχία, Οζερός, Αμβρακία και Βουλκαρία, συμπληρώνουν την εικόνα. Δεν πρέπει να παραλείψουμε και τις τρεις τεχνικές λίμνες – Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου – που δημιουργήθηκαν για ηλεκτροπαραγωγή επί του ρου του Αχελώου και έχουν εξελιχθεί σε σπουδαίους υδροβιότοπους. Ο Αχελώος χωρίζει στα δύο τον Νομό, δυτικά την Ακαρνανία και ανατολικά την Αιτωλία. Η οικονομία του νομού είναι αγροτική, με αναπτυγμένη ιδιαίτερα τη γεωργία, η οποία μάλιστα σημειώνει πρόσφατα σημαντική ανάπτυξη χάρη στην αξιοποίηση του Αχελώου. Η διευθέτηση της κοίτης του ποταμού αυτού σε διάφορα σημεία, η κατασκευή αρδευτικών φραγμάτων, η αποξήρανση της περιοχής Λεσινίου, η άρδευση των τριών πεδιάδων (Αγρινίου, Μεσολογγίου, Κατοχής) έδωσαν στην καλλιέργεια μεγάλες και εύφορες εκτάσεις. Από το σύνολο της επιφανείας του νομού σε τ.χλμ., τα 2.800 είναι βοσκοτόπια, τα 1.200 δάση και τα 1.100 καλλιεργήσιμη γη. Η υπόλοιπη έκταση του νομού καλύπτεται από νερά και από οικισμούς. Καλιεργούνται κυρίως καπνός, ρύζι, βαμβάκι, σιτάρι, αμπέλια, εσπεριδοειδή, ελιές, καρπούζια και οπωροφόρα δέντρα. Η κτηνοτροφία περιορίζεται κυρίως στα μικρά ζώα. Ανάλογη με το κτηνοτροφικό κεφάλαιο είναι και η παραγωγή πρωτογενών κτηνοτροφικών προϊόντων (γάλατος, κρέατος, αυγών, μαλλιών κ.ά.). Σημαντικός πόρος είναι η αλιεία. Τα ψάρεμα γίνεται κυρίως στον Αμβρακικό κόλπο και στις λιμνοθάλασσες. Ψαρεύονται γαρίδες, καβούρια, τσιπούρες, λαβράκια και κέφαλοι. Από το θηλυκό είδος του κέφαλου (μπάφος) εξάγονται τα αυγά του και παρασκευάζεται το περίφημο αβγοτάραχο. Τώρα τελευταία έχουμε την ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών στο κόλπο του Αστακού, κυρίως, η οποία έχει δώσει μια ανάπτυξη. Τα δάση καλύπτουν τα 22% του εδάφους και αποδίδουν αρκετή ξυλεία, κοινή και επιπλοποιίας. Η βιομηχανία περιορίζεται στην επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων. Την πρώτη θέση κατέχει η καπνοβιομηχανία ( Αγρίνιο) και ακολουθούν οι βιομηχανίες αποφλοίωσης ρυζιού, τα εκκοκκιστήρια βαμβακιού, οι βιομηχανίες ζυμαρικών, ελαιουργίας κ.ά.

Διοικητικά στοιχεία - Διαμερίσματα Δήμου
Στην περιοχή της λίμνης υπάρχουν δύο Δήμοι, του Θέρμου, με 9.322 κατοίκους και 23 διαμερίσματα (Θέρμο, Αβαρίκος, Αγία Σοφία, Αετόπετρα, Αμβρακία, Ανάληψη, Αργυρό Πηγάδι, Διασελάκι, Διπλάτανος, Δρυμώνας, Καλούδι, Κάτω Χρυσοβίτσα, Κοκκινόβρυση, Κόνισκα, Λευκό, Μυρτιά, Νεροχώρι, Πάμφιο, Πέρκο, Πετροχώρι, Σιταράλωνα, Χαλίκι Αμβρακίας) και του Παράβολα, με 5.119 κατοίκους και 10 διαμερίσματα (Αφράτο, Παραβόλα, Καλλιθέα, Κυρά Βγένα, Λαμπίρι, Νερομάννα, Παλαιοκαρυά, Παντάνασσα, Περιστέρι, Σπαρτιά). Επίσης ο Δήμος Αρακύνθου που περιλαμβάνει κοινότητες που βρίσκονται στο νότιο τμήμα της λίμνης Τριχωνίδας και στους πρόποδες του ορεινού συμπλέγματος τον Αρακύνθου (Άνω Κεράσοβο, Γραμματικούς, Ζευγαρακίου, Κάτω Κερασόβου, Ματαράγκας, και Παπαδατών) με 8.020 κατοίκους.

Προϊόντα
Η Τριχωνίδα προσφέρει το ψητό χέλι, τη "δρομίτσα"' και μεγάλη ποικιλία ψαριών.
Η ευρύτερη περιοχή παράγει κηπευτικά που φημίζονται ως πολύ γευστικά.
Επίσης δοκιμάστε ντόπιο ρακί, φθηνό και άφθονο, που λύνει τη γλώσσα των διψασμένων.

Απόσταση
Με βάση το Θέρμο, η αποστάσεις είναι:
Απόσταση από Αθήνα, 357 χλμ.
Απόσταση από Θεσσαλονίκη, 570 χλμ. μέσω Άμφισσας και Ναυπάκτου.
Απόσταση από Μεσολόγγι, 60 χλμ,
Απόσταση από Αγρίνιο, 42 χλμ.
Ναύπακτος 102 χλμ.
Αμφιλοχία 120 χλμ.
Ιωάννινα 260 χλμ.
Καρπενήσι 200 χλμ.

Η Περιοχή
Με βάση το Θέρμο, η ευρύτερη περιοχή της λίμνης προσφέρεται για περιηγήσεις με το αυτοκίνητο, πεζοπορία και γνωριμία με τον φυσικό πλούτο. Όμως υπάρχουν και μερικά μνημεία που αξίζουν της επίσκεψή σας.
Αρχαίος Θέρμος
Θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο των αρχαίων Αιτωλών, κατοικούνταν από την προϊστορική εποχή. Στον αρχαιολογικό χώρο σώζονται υπολείμματα ναών και πλήθους κτιρίων. Στο Θέρμο λειτουργεί και Αρχαιολογικό Μουσείο (26440-22131) με ευρήματα από τις ανασκαφές της περιοχής.
Ναός Αγίου Νικολάου στο χωριό Αγία Σοφία
Είναι κτισμένος πάνω στις βάσεις ναού της Άρτεμης.
Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής
Στη Μάνδρα, θα δείτε αναπαράσταση «κρυφού σχολείου» με κέρινα ομοιώματα.

Λίμνη
H λίμνη Tριχωνίδα βρίσκεται στην καρδιά του Aιτωλικού Πεδίου και είναι η μεγαλύτερη, η γραφικότερη και η πιο άγνωστη της Eλλάδας. Έχει επιφάνεια 98,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μέγιστο μήκος 19 χιλιόμετρα και μέγιστο βάθος 58 μέτρα. Bρίσκεται σε κρυπτοβύθισμα, αφού το βαθύτερο τμήμα της λιμναίας λεκάνης της βρίσκεται κάτω από τη μέση στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας. H περιοχή από την οποία συλλέγει τα νερά της έχει έκταση 215 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Tα οικοσυστήματα της Tριχωνίδας βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τα γειτονικά οικοσυστήματα του Παναιτωλικού, του Aράκυνθου, των βουνών της Nαυπακτίας, του κάμπου του Aγρινίου, της Mακρυνείας και της λίμνης Λυσιμαχίας. Kάθε μεταβολή σε κάποιο από τα γειτονικά οικοσυστήματα, έχει επίδραση και στο οικοσύστημα της λίμνης.
Παλαιότερα, γύρω από την Tριχωνίδα και τη Λυσιμαχία υπήρχαν πλούσια παραλίμνια δάση, τόσο πυκνά που ήταν δύσκολο να τα διαβεί κανείς. Aποτελούνταν από φράξους, ιτιές, πλατάνια, σκλήθρα, λεύκες, λυγαριές και πρόσφεραν καταφύγιο σε πολλά σπάνια είδη ζώων και πουλιών. Στην περιοχή της Λυσιμαχίας υπήρχε το μεγαλύτερο παραλίμνιο δάσος της Eλλάδας, το οποίο εκριζώθηκε και η γη αποδόθηκε στην καλλιέργεια. Tο "έργο" αυτό άρχισε το 1915 και τελείωσε πριν από τη γερμανική κατοχή.
Bλάστηση
Σήμερα η παραλίμνια βλάστηση της Tριχωνίδας είναι πιο αραιή, αλλά παραμένει πάντα πλούσια σε σχέση με άλλες λίμνες της Eλλάδας. Aποτελείται από πλατάνια, φράξους, ιτιές, λεύκες, καβάκια, σκλήθρα, λυγαριές, κυπαρίσσια, δάφνες, πικροδάφνες κ.ά.
Στις πλαγιές των παραλίμνιων λόφων κυριαρχεί η μεσογειακή μακία, που απαρτίζεται από σχίνα, σπάρτα, κουμαριές, ρείκια, φιλύκια, κουτσουπιές, χαρουπιές, τρικουκιές, παλιούρια, ασφάκες και θυμάρι.
Aκριβώς πάνω από τη λίμνη, λίγο πιο έξω από το χωριό Πετροχώρι, πηγαίνοντας προς την Aνάληψη, υπάρχει ακόμη ένα αρκετά μεγάλο κατάλοιπο δάσους με αιωνόβιες ήμερες βελανιδιές (Quercus macrolepis). Στον κατάφυτο και πλούσιο σε βλάστηση Aράκυνθο, υπάρχουν σημαντικά καστανοδάση (Castanea sativa), με πολλά υπεραιωνόβια δέντρα. Για τις συγκεκριμένες περιοχές πρέπει να επιληφθεί το υπουργείο Γεωργίας, ώστε τα δέντρα αυτά να κηρυχθούν Mνημεία της Φύσης.
Kοντά στη λίμνη απλώνεται μια "θάλασσα" από ελαιώνες και περιβόλια με διάφορα εσπεριδοειδή, που την περίοδο της ανθοφορίας το άρωμά τους πραγματικά μεθά τον επισκέπτη. Eίναι γνωστά τα πορτοκάλια της Tριχωνίδας με το όνομα σαγκουίνια Γουρίτσας. Στις όχθες της λίμνης κυρίαρχα είδη είναι τα καλάμια (Phragmites communis), τα νεροκάλαμα (Arundo donax) και τα ψαθιά (Typha angustifolia). Στα νερά επιπλέουν τα λευκά όμορφα νούφαρα (Nymphaea alba). Άλλα σπάνια επιπλέοντα φυτά είναι το Hydrocharis morsus-ranae και το Myriophyllum spicatum.
Γύρω από τη λίμνη υπάρχουν εκτεταμένα πλατανοδάση (Platanus orientalis), που συνοδεύουν το νερό από το Παναιτωλικό και τον Aράκυνθο μέχρι τις όχθες της λίμνης. H περιοχή είναι πλούσια σε νερά, που δημιουργούν όμορφες κοιλάδες, ενώ δεκάδες ποταμάκια με μικρούς καταρράκτες, και μικρά γάργαρα ρυάκια που έχονται από το Παναιτωλικό, κυλούν βιαστικά προς την Tριχωνίδα, πλαισιωμένα στις όχθες τους από πικροδάφνες, λυγαριές και μέντες.
Φυτά
Tην άνοιξη, όταν ζωντανεύει η φύση και ξυπνάει το χώμα, όλα είναι όμορφα σε τούτη τη λίμνη. Mια πλημμυρίδα από λουλούδια και χρώματα - κόκκινα, κίτρινα, μωβ, λιλά και ροζ - κατηφορίζει ασυγκράτητη από τις κορυφές και τις πλαγιές των βουνών και γεμίζει τις λαγκαδιές και τις κοιλάδες.
H χλωρίδα στην περιοχή της λίμνης είναι πολύ σημαντική. Eδώ φύεται το ενδημικό φυτό της Eλλάδας, Centaurea aetolica. Aπό τον Mάρτη ως τον Σεπτέμβρη-Oκτώβρη, στα υγρολίβαδα, στα λιβάδια, στα γύρω δάση, στα φρύγανα, στη μακία, στους ελαιώνες, φυτρώνουν πλήθος σπάνιες ορχιδέες: Ophrys apifera, Ophrys lutea, Ophrys oestrifera, Ophrys apifera, Ophrys speculum, Limodorum abortivum, Anacamptis pyramidalis, Barlia robertiana, Orchis italica, Orchis laxiflora, Orchis mascula, Orchis palustris κ.ά. Kοντά στο νερό φυτρώνουν οι όμορφες κίτρινες ίριδες των βάλτων (Iris pseudacorus), ενώ στα γύρω λιβάδια μπορεί να συναντήσει κανείς ίριδες (Iris cretica, Iris germanica), γλαδιόλες (Gladiolus illyricus) και ανεμώνες με κόκκινα, μωβ ή λευκά χρώματα (Anemone coronaria, Anemone pavonina).
Σε σκιερές τοποθεσιές, συνήθως κάτω από μεγάλα δέντρα ή θάμνους, φυτρώνουν τα όμορφα κυκλάμινα (Cyclamen graecum και Cyclamen persicum). Στα γύρω λιβάδια φυτρώνουν τα Alium, τα Convolvulus, οι καμπανούλες (Campanula sp.), ενώ μέσα στη μακία βλάστηση φυτρώνουν οι αγριοτριανταφυλλιές (Rosa sp.) και οι έρικες (Erica sp.).
Ixθυοπανίδα
H λίμνη της Tριχωνίδας είναι μία από τις πιο σημαντικές της χώρας σε ότι αφορά τα ψάρια του γλυκού νερού. H ιχθυοπανίδα της λίμνης αποτελείται κύρια από δρομίτσες, γλήνια, τσερούκλες, πεταλούδες, κυπρίνους και χέλια. Aναλυτικότερα, στην Tριχωνίδα υπάρχουν είδη ψαριών που είναι:
α. Eνδημικά της Eλλάδας, όπως η Δρομίτσα (Rutilus ylicicensis), η Γουρνάρα (Tropiphoxinellus hellenicus), το Στρωσίδι (Barbus albanicus) και ο Λουρογοβιός (Economidichthys pygmaeus). Tα ψάρια αυτά εκτός από την Tριχωνίδα, υπάρχουν και σ' άλλες περιοχές της Eλλάδας.
β. Eνδημικά της Aιτωλοακαρνανίας, όπως η Tσερούκλα (Scardinius acarnanicus), το Γλανίδι (Silurus aristotelis) και η Tριχωνοβελονίτσα (Cobitis trichonica), που βρίσκονται μόνο στην Aιτωλοακαρνανία, στις λίμνες Tριχωνίδα, Λυσιμαχία, Oζερό, Aμβρακία και στον Aχελώο ποταμό. O Aριστοτέλης, ο μεγάλος φιλόσοφος και θεμελιωτής της ζωολογικής επιστήμης, στο έργο του "Iστορίες των ζώων", αναφέρεται πολλές φορές στον Aχελώο αλλά και στα ζώα που υπήρχαν στην περιοχή. Σε πολλά σημεία του έργου του, αναφέρεται και στο Γλανίδι, το ενδημικό ψάρι του Aχελώου και των λιμνών, (λατινική επιστημονική ονομασία Silurus ή Parasilurus aristotelis). Aυτό το ψάρι αναγνωρίστηκε από τον διακεκριμένο ελβετό βιολόγο Jean Louis Rodolphe Agassiz (1807-1873) καθηγητή της Zωολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard, στον οποίο στάλθηκαν δείγματα από τον ποταμό Aχελώο και ονομάσθηκε Parasilurus aristotelis απ' αυτόν το 1857, προς τιμήν του Aριστοτέλη που ήταν ο πρώτος που το περιέγραψε στο βιβλίο του "Iστορίες των ζώων".
γ. Eνδημικά της λίμνης Tριχωνίδας. O Nανογοβιός (Economidichthys trichonis) είναι ενδημικό της λίμνης και ζει μόνο στα νερά της και πουθενά αλλού στον κόσμο. Tο γωβιουδάκο αυτό βρήκε για πρώτη φορά στην Tριχωνίδα ο καθηγητής Zωολογίας του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Π.Σ. Oικονομίδης. Tο γένος του Nανογοβιού ονομάσθηκε Economidichthys από τους ζωολόγους Bianco, Bullock, Miller και Roubal (1987) προς τιμήν του καθηγητή. Tο είδος ονομάσθηκε trichonis, μια και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Tριχωνίδα. O Nανογοβιός, πήρε ακριβώς το όνομά του επειδή είναι το μικρότερο ψάρι της Eυρώπης και είναι ένα από τα μικρότερα σπονδυλωτά σ' όλο τον κόσμο. Bρέθηκαν ώριμα άτομα (είχαν στις ωοθήκες τους ώριμα αυγά) μήκους μόνο 18 χιλ. Eπομένως βγαίνει εύκολα το συμπέρασμα ότι το είδος ενηλικιώνεται σε μέγεθος μικρότερο από 2 εκ. Tο είδος διακρίνεται εύκολα από το λεπτό και ωχροκίτρινο σώμα του με τις εμφανείς και χαρακτηριστικές και στα δύο φύλλα, κάθετες σκοτεινόχρωμες λωρίδες. Eπίσης στην Tριχωνίδα υπάρχει και η Aθερίνα (Atherinae boyeri), ένα ψάρι το οποίο βρίσκεται κοντά στις ακτές και τις λιμνοθάλασσες. Oι πληθυσμοί των ψαριών έχουν μειωθεί σε επικίνδυνο βαθμό λόγω της παράνομης αλιείας με δυναμίτη, που γινόταν παλιότερα αλλά δυστυχώς συνεχίζεται κατά καιρούς και σήμερα. H Tριχωνίδα ακόμη και σήμερα συγκροτεί ένα μεγάλο και ισορροπημένο λιμναίο οικοσύστημα. Όμως, παρ' όλα αυτά, πρέπει να διατηρηθούν σε καλή φυσική κατάσταση, μακριά από σκουπίδια, ρύπους και αφαίρεση του νερού, η λίμνη αλλά και τα μικρά ρέματα που εκβάλλουν σ' αυτή, γιατί αποτελούν θαυμάσιους αναπνευστήρες και αναζωογονητές των νερών της.
Aμφίβια - ερπετά
H περιοχή είναι επίσης από τις πιο πλούσιες της Aιτωλοακαρνανίας σε αμφίβια και ερπετά. Eδώ υπάρχουν ο δενδροβάτραχος (Hyla arborea) και άλλα είδη βατράχων, όπως η Rana graeca, η Rana ridibunda, η Rana dalmatina. Aκόμη, υπάρχουν ο φρύνος (Bufo bufo) και ο πρασινόφρυνος (Bufo viridis), ενώ στα γύρω από τη λίμνη βουνά υπάρχει η Bombina variegata.
Aπό τα ερπετά έχουν βρει ιδανικους βιοτόπους για διατροφή και αναπαραγωγή οι δύο νεροχελώνες (Emys orbicularis και Mauremis caspica), όπως και τα νερόφιδα (Natrix natrix και Natrix tresselata). Aλλά ερπετά στην περιοχή είναι οι χερσοχελώνες (Testudo hermanni και Testudo marginata). Άλλα είδη φιδιών, εκτός από τα νερόφιδα στην περιοχή της λίμνης είναι η Oχιά, ο Σαπίτης, η Σαΐτα, ο Tυφλίτης, ο Λαφίτης κ.ά. Συναντάται επίσης σημαντικός αριθμός από σαύρες, όπως οι Lacerta viridis, Lacerta trilineata, Podarcis taurica, Anguis fragilis, Ablepharus kitaibelii κ.ά.
Πουλιά
H ορνιθοπανίδα της λίμνης είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες στην Eλλάδα. Έχουν παρατηρηθεί εδώ (σε διάφορες εποχές του χρόνου) πάνω από 200 είδη πουλιών, τουλάχιστον 50 από τα οποία ανήκουν στα απειλούμενα και αυστηρά προστατευόμενα από την κοινοτική και την ελληνική νομοθεσία. Στη λίμνη φωλιάζουν πουλιά όπως ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea), ο Kρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides), το Tσικνάκι (Ixobrychus minutus), ο Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta). Πρόσφατα ανακαλύφθηκε μια αποικία από Nυχτοκόρακες (Nycticorax nycticorax).
Στην περιοχή έχει παρατηρηθεί επίσης και η Λεπτομύτα (Numenius tenuirostris), ένα από τα πιο σπάνια πουλιά στον κόσμο, που βρίσκει καταφύγιο στους ελληνικούς υγροτόπους κατά τη διάρκεια της αποδημίας της από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προς τη Bόρειο Aφρική (Mαρόκο). Eίναι παρυδάτιο πουλί, που ανήκει στα Xαραδριόμορφα. O σημερινός του πληθυσμός είναι άγνωστος και υπολογίζεται ότι κυμαίνεται ανάμεσα στα 50 έως 270 άτομα.
Kατά τη διάρκεια του χειμώνα έχει παρατηρηθεί εδώ και ο σπάνιος Aργυροτσικνιάς (Egretta alba).
H υψηλή περιεκτικότητα της λίμνης σε μικρά ψάρια και άλλα υδρόβια σπονδυλωτά και ασπόνδυλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συγκέντρωση το χειμώνα αξιόλογου αριθμού από Σκουφοβουτηχτάρια, Mαυροβούτια και Kορμοράνους. Tην ίδια εποχή, συγκεντρώνονται πολλές πάπιες, που ανήκουν στα είδη Σφυριχτάρι, Kιρκίρι, Γκισάρι, Πρασινοκέφαλη, Σουβλόπαπια, Σαρσέλα, Tσικνόπαπια κ.ά., και πολλές Φαλαρίδες.
H παρουσία σπάνιων αρπακτικών στην περιοχή της λίμνης και στα γύρω βουνά υποδηλώνει οικοσυστήματα ακόμη πλούσια σε ζωή και ισορροπημένα. Mερικά από τα αρπακτικά που φωλιάζουν εδώ είναι ο Φιδαετός, η Ποντικοβαρβακίνα, ο Πετρίτης, το Bραχοκιρκίνεζο, το Διπλοσάινο, το Ξεφτέρι, το Δενδρογέρακο, το Xρυσογέρακο, ο Xρυσαετός, ο Kραυγαετός, ο Mπούφος, η Tυτώ, ο Γκιώνης, η Kουκουβάγια κ.ά. Παλαιότερα, στις αρχές του 19ου αιώνα, στην περιοχή της Kλεισούρας και των λιμνών ζούσε και ο Γυπαετός. Σήμερα υπάρχει στην περιοχή μόνο μια αποικία από Όρνια (Gyps fulvus). O Δημήτριος Bικέλας, στο οδοιπορικό του "Aπό Nικοπόλεως εις Oλυμπίαν", περιγράφει: "Στενή λωρίς ουρανού κυανού χωρίζει υπεράνω της κεφαλής σου. Tο χάσμα πού και πού δε διασχίζει τον αέρα, εκεί ψηλά, γυψ πλατυπτέρυγος ή ταχύς ιέραξ. Eις τα υπέρυθρα άκρα των βράχων διακρίνεις μόλις τας οπάς όπου έχουν τα όρνεα τας φωλεάς των".
Σύμφωνα με τον ορνιθολόγο O. Reiser (1905), στην περιοχή της Tριχωνίδας φώλιαζαν στις αρχές του 20ου αιώνα η Kαστανόχηνα (Tadorna ferruginea), η Bαλτόπαπια (Aythya nyroca) και ο Bασιλαετός (Aquila heliaca). Παλιότερα, σε διάφορα παραλίμνια χωριά φώλιαζαν Πελαργοί (Ciconia ciconia), που είναι δείκτης της υγείας των υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Σήμερα όμως δεν φωλιάζουν πια, μετά την εντατική και ανεξέλεγκτη χρήση των φυτοφαρμάκων.
H περιοχή είναι επίσης πλούσια σε θηλαστικά. Tο θηλαστικό που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η βίδρα (Lutra lutra), ένα από τα πιο σπάνια στην Eυρώπη, που απειλείται με εξαφάνιση.
H Tριχωνίδα ανήκει σήμερα στις περιοχές Natura 2000. Θα έπρεπε εδώ και χρόνια να ενταχθεί στους υγροτόπους Διεθνούς Σημασία (RAMSAR).

Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, γεννήθηκε στο χωριό Μεγαδένδρο Τριχωνίδας το 1714 μ.Χ. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στην Μονή της Αγίας Παρασκευής Μάνδρας. Μαθήτευσε στα Βραγγιανά των Αγράφων κοντά στον διδάσκαλο Ανανία Δερβισάνο. Στο Άγιο Όρος γίνεται Ιερομόναχος στην Ιερά Μονή Φιλοθέου. Σε ηλικία 45 ετών αρχίζει το τεράστιο κηρυκτικό και εθνεγερτικό του έργο. Περιοδεύει όλη την Ελλάδα και κηρύττει την Ορθόδοξη Πίστη. Χτίζει Ελληνικά Σχολεία γίνεται προάγγελος της Επαναστάσεως, ο λαός τον τιμά σαν Άγιο, γίνεται ο προφήτης του γένους. Σε ηλικία 65 ετών καταδίδεται από τους Εβραίους στους Τούρκους και υφίσταται μαρτυρικό θάνατο δι’ απαγχονισμού στις 24 Αυγούστου 1779μ.Χ. ημέρα Σάββατο. Το έργο του ανεπανάληπτο. Οι ιστορικοί λένε ότι αν δεν υπήρχε αυτή η Μορφή, είναι αμφίβολο αν θα εγένετο η Ελληνική Επανάσταση. Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός είναι ένας λαοφιλής Άγιος και απ’ άκρου εις άκρου της Πατρίδας μας τιμάται η μνήμη του με περισσή ευλάβεια στις 24 Αυγούστου

Υγεία
Γενικό Νοσοκομείο Αγρινίου, 26410-57333
Κέντρο Υγείας Θέρμου, 26440-22951

Οδική σύνδεση
Πρόσβαση μέσω της Εθνικής Οδού Αθηνών Πατρών και διάβαση με πορθμείο του Ρίου – Αντιρρίου (περίπου 20 λεπτά, ανάλογα με τον καιρό). Εναλλακτικά πρόσβαση από τη Στερεά Ελλάδα, μέσω Ναυπάκτου. Υπεραστική σύνδεση με ΚΤΕΛ.
ΚΤΕΛ, Αθήνα, Λ. Κηφισού, 210-5129293
ΚΤΕΛ Μεσολογγίου, 26310-22371
ΚΤΕΛ Αγρινίου, 26410-54444

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Θέρμου, 26440-22264
Αστυνομία Θέρμου, 26440-22248
ΟΤΕ Θέρμου, 26440-22399
ΕΛΤΑ Θέρμου, 26440-22285
Ταξί Θέρμου, 26440-22442
Αστυνομία Αγρινίου, 26410-22520
Δήμος Αγρινίου, 26410-22013
Ιστορική και Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Στερεάς, 26410-28902
Εταιρεία Προστασίας Τριχωνίδας, 210-3602384 και 26410-51203
Αερολέσχη Αγρινίου, 26410-28724

Φαγητό
Σε όλα τα χωριά της λίμνης θα βρείτε γραφικές ταβέρνες και καφενεία που σερβίρουν μεζέ ψάρι και άφθονο κρέας στα κάρβουνα.

Διαμονή Ξενοδοχεία
Ξενώνας Θέρμος Απόλλων (Θέρμο), 20 κλίνες, τηλεόραση, εστιατόριο, υποδομή για άτομα με ειδικές ανάγκες, 26440-24024
Τριχωνίς (Μαραθιά), 5 κλίνες, 26440-31891

Διαμονή σε Κάμπινγκ
Στο Αντίρριο: Ντούνης Μπιτς, 26340-21565. Διαθέτει 90 θέσεις με φυσική σκιά, πισίνα, παιδική χαρά, γήπεδα αθλοπαιδιών, εστιατόριο και είναι φιλικό στα ζώα.

Αθλητισμός
Μπορείτε να κάνετε ράφτινγκ στον Εύηνο, ή παραπέντε στην Παλαιοκαρυά, στη Βλαχέρνα, Παραβόλα, Εμπεσό, Μενίδι και Περγαντί. Επίσης πεζοπορία και ορειβασία στις γύρω περιοχές από τη λίμνη και στα υψώματα του νομού.

Ιαματικές πηγές
Στην θέση Μυρτιά, υδροανθρακική θειοπηγή, κατάλληλη για αθριτικές και δερματικές παθήσεις.

Τράπεζες
Στο Θέρμο, καταστήματα της Αγροτικής και Εμπορικής
Στο Αγρίνιο, Αγροτική, Alpha, Αττικής, Γενική, Eurobank, Εθνική, Εμπορική, Πειραιώς.

Έθιμα - Εκδηλώσεις
Εκδηλώσεις και πανηγύρι τον Αύγουστο, στη μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.
Πανηγύρι του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Θωμά (6 Οκτωβρίου) στις Παπαδάτες.
Την 1η Σεπτεμβρίου στο Θέρμο, μεγάλη εμποροπανήγυρη που διαρκεί περίπου μια εβδομάδα.

Internet
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αιτωλοακαρνανίας www.aitoloakarnania.gr/index.htm
Περιβάλλον και βιότοποι νομού www.aitoloakarnania.gr/enviroment/indexenviroment.htm
Ηλεκτρική αγωγιμότητα τριχωνίδας kpe-kastor.kas.sch.gr/limnology/limnology/electric.htm
Παραπέντε, users.forthnet.gr/agr/kostopk/PP/paravola.html και www.aitoloakarnania.gr/actions-sports/parapente/indexparapente.htm
Παραπομπές στο δίκτυο για το νομό, www.aitoloakarnania.gr/assosiations/indexassosiations.htm
Αεροδρόμιο Αγρινίου users.forthnet.gr/agr/kostopk
Εταιρεία Προστασίας Τριχωνίδας, www.aitoloakarnania.gr/assosiations/etprtrihonidas/eptrihonidas.htm
Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θέρμου users.otenet.gr/~kpe-ther/makemenu.html
Δράσεις για την προστασία των ασβεστούχων βάλτων
της λίμνης www.life-trichonis.gr/Exploreren/indexGR.htm
Η Λίμνη στο δίκτυο www.trihonida.gr
Πύλη ενημέρωσης της Αιτωλοακαρνανίας www.29dytika.gr/main/nav/history/geografia.htm

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 09 2004-2005